Atlas muzyki5

Klasycyzm / muzyka kościelna 11 391

i^atMMk)    _

Sj\*nxl Mbońańafw offidien mcacpo->*t«twiumłnWet pobtemc i dlatego by* I SamM protHtiilwcra NramMi opntco-

■Xi MONTE Vi5RDl. MOZART). Składaj Ju, p^-iu psalmów i kantyku Magnificat.

' mivARj* napisał dwu cykle nieszporów, któ-_rrsim»}»^,L» txwn.il. 1'esperaede DomMca. ry 3'l (1779) i Maperae mbmn de confirs-339(1780)

ijnii. śpiew Wngatoy Bozony z inwokacji (po-\>Sxbu wschi, od V-VII w. kultywowany tak-•t m 7acbodzkk próśb i powtarzanych formuł .^dbstwnwli wspólnoty jak Kyrie eleison. Ora gpmris. ,4/nai Znana jest Ulania bretańsku (do \M-P.1 oraz Ulania do Wszystkich Świętych. iianjeopntwwywano wielogłosowo. Wykony-_tr»je podczas nabożeństw jako koncerty ko-śśfb»

MOZART opracował 4 litanie, wśród nich lo-rfM&dał KV 195(1774) i Litanię do Najświft-t:cp> Sakramentu. KV 243 (1776). 10-czę-ińytą - lemat z nr 2. Plmis vivus pojawia się ponownie w Tubamtrum i Reąuiem.

(Mi (tyk A)

(Mc 4-gjojowy, przemienne partie chóralne i sokntc (zasada dawnego barokowego concerto). kworttC młistów tworzyli chórzyści (często chłopcy) bądź osobno zatrudnieni śpiewacy. Zgodnie • iradjcją salzburską i wiedeńską trzem dolnym gtoom chóru towarzyszyły cołla parte 3 puzony; altowy, tenorowy i basowy, nadające barwę dńńę&u i wspierające glony wok. Nie występu-¹ ja one w mszach HAYDNA pisanych dla Etsen-iodt i Mupa-Zell (Msza atcymńska. rys. B). Oksom górnym towarzyszyły smyczki i oboje. SoKcfc według potrzeby, np tylko sopran solo * Malej mszy ćrganomj HAYDNA, na ogól wyflfpórał kwartet solistów,

Ortistnc podstawę tworzy zespól smyczkowy. Frakcję generałbasu pełni bas melodyczny (wio* kaczdi, kontrabas, fagot) wraz z organami. W (2% wiedeńskim triu kościelnym nie występuje altówka (jak w sonacie triowej). Podczas ncrgótaych uroczystości (solemnis) obsadę po-wystano. W dawnej partyturze głosy wokalne zapisane są bezpośrednio nad partią basu (generalnego), natomiast skrzypce na samej górze (jeszcze u MOZARTA).

Zagadnienia stylo

WŁ twórcy operowi przenieśli styl opery neapo-IfiaósUej na grunt muzyki kościelnej: prymat (majta nad tekstem, afektowany wyraz, recyta-trw i aria. instrumenty koncertujące, wszystko mocao rozciągnięte w czasie (terminologia - zob. i 3721 n).

Mai cecyliańska (Missa Sanctae Caecftiae) HAYDNA jest stylistycznie neapolltańską msą operową. Sama tylko Gloria składa się Zoharu (kontrastowanych numerów o pokaż* fłjcb rozmiarach (ryi B).

Równolegle. pod przewodnictwem PADRE MARTrNIEGO(l706-1784). powstawały kompozycje Itokictoc w dawnym stylu kontrapunk-iwanni. MARTINI prowadził Accadcmia Fibr-nornica w Bolonii (zal. w 1666), do które), po zdaniu zwyczajowych egzaminów z kontrapunktu, został przyjęty także MOZART (1770). MARTINI jest autorem podręczniku kontrapunktu (Saggio di Conlrapunto, 1773-1775).

W pd Niemczech i Austrii panuje styl mieszany (stUe mirto). Wielkie wł. partie solistyczne zostają wyparte przez chór i kwartet solistów. Pierwiastek czysto muzyczny wprawdzie dominuje, lecz coraz istotniejsza staje się ekspresja tekstu,

W formie Credo z Mszy koronacyjnej MOZARTA najważniejszy staje się element czysto muzyczny - rondowo powtarzana, samodzielna figura smyczków (rys. O.

Przykład Et mcamatus pokazuje, w jaki sposób MOZART interpretował tekst: zwiewne Allegro zatrzymuje się i kwartet solistów oznajmia w powolnych, prostych brzmieniach, że Pan stal się człowiekiem; jednocześnie w wewnętrznym skupieniu, z najmniejszych poruszeń (chromały ka) powstaje nieskończenie piękna modulacja, obraz przemiany Boga w ludzką postać. Imię Marii - mszą jest poświęcona jej ukoronowanemu cudownemu obrazowi z Plain -jest szczególnie uwydatnione (napięcie sub-dominantowe. wysoki dźwięk). MOZART powtarza i intensyfikuje słowo Jtomo": człowiek zyskuje tym samym godność, to on zostaje na nowo wywyższony.

Ośrodki i kompozytorzy Drezno: HASSĘ: Mannheim: RICHTER. HOLZBAUER. ABBE YOGLER (1749-1814); Salzburg: kapelmistrz dworski i katedralny X E. EBERLIN (i 702-1762). LEPOLD MOZART (1719-1787), A. C. ADLGASSER (1729-1777), MICHAEL HAYDN (1737-1806. brat JOSEPHA), W. A. MOZART: Wiedeń: kapelmistrz w katedrze św. Stefana GEORG REUTTER i jego syn JOHANN GEORG (1708-1772), FLORIAN L. GASSMANN (1729-1774), JOHANN GEORG ALBRECHTSBERGER (1736-1809, Grdndliche Anwlsung zur Kompost-tion, 1790, nauczyciel BEETHOVENA), kapelmistrz dworeki G G WAGENSEIL (1715-1777), HAYDN, MOZART, BEETHOVEN. Stanowiące racjonalistyczny przełom reformy józefińskie, a także przednapoleoński proces sekularyzacji, przesądziły o upadku bogatych tra-dycji wiedeńskiej iaustriackiej muzyki kość. Zarządzenia. które w 1782 ogłosił JOZEF II, zwracały się zwł. przeciwko „zbytkowi" (np. określono, ile trąbek wolno używać w konkretnych kościołach i przy danych okazjach) i wprowadzały do szkół w miejsce łac. mszy niem. narodowy śpiew szkolny (niem. pieśni kościelne podobne do chorałów luterańsldch). Uroczyste msze niem. komponowali jeszcze HAYDN i SCHUBERT. MOZART na skutek cesarskich zaleceń stracił w Wiedniu oficjalne zamówienia w dziedzinie muzyki sakralnej. Reakcją HAYDNA była czternastoletnia przerwa w komponowaniu mszy. Pb śmierci JÓZEFA II (1790) zaniechano tych reform (1796).