Atlas muzyki0

Klasycyzm / opera V / Francja 2: Gluck. Gretry 381

SpdrMirtiwKfów* 1752 zakończył się wraz z wy-Jijjenicm wl. trupy * Paryża. Dawna fr. grand or*a wprawdzie zwyciężyła, lecz jej żywotność _vV    « zainteresowanie nią zmalało na

.'•cc/ nowej ortem comiąuc. Dopiero reforma ĆlUOCA wskrzesiła w latach siedemdziesiątych cUwmi operę fr.

Rf fonny openme Gluckn dotyczyły tych samych 4ktwtnuił>ch cech fr. grand opera, którymi ćtwnitayzowala się wł. opera seria, będąca "unitem wyjścia GLUCICA. Rozpoczął on re* f,rnnx współpracując w Wiedniu z cesarskim •ntcD&ntcni hr. DURAZZO i poetą CALZABI-(31M. CALZABIGI tworzył teksty dramatyczna o zrozumiałej akcji, klarownej konstrukcji. i przekonującymi ideami, nawiązujące do antyku bądi do Camera! y Florenckiej (zoh ALGA-ROTTI. s. 373). Istotne nowości muzyczne to:

. tamka służy poezji, wyrażaniu stanów duchowych i zewnętrznych działań: muzyka charakteryzuje postacie i sytuacje. Nie jest cekm samym dla siebie jak belcanto. lecz >ura się opisać to, co prawdopodobne (przedmowa do Don Juana):

. pieśni zwrotkowe lub przekomponowane zastępują arie da capo. GLUCK pragnął prostoty i naturalności (odnowiona zasada naśladownictwa natury). Piękno nie powinno pojawiać się w niewłaściwym miejscu (przeciwstawienie sję manierom śpiewaczym i fałszywemu patosowi);

-    recytatyw secco zostaje zastąpiony przez dramatycznie kształtowany recytatyw accompa-gnata z akomp zespołu smyczkowego;

-cłiór.jitlc w tragedii antycznej, włącza się do ak-

-    balet aktywnie współtworzy akcję, w funkcji chóru, pantomimy, tańca (rys. A);

-uwertura zaczyna wiązać się z akcją, nie jest już tylko samodzielnym utworem instrumentalnym wykonywanym przed operą;

-    style narodowe mają zaniknąć, muzyka powinna być międzynarodowa. Jest w niej miej-scedla rozmaitych elementów: wenecko-wło-skich accompagnato i arioso. fr. baletu i pantomimy. ang. i niem. pieśni, fr. chanson oraz wodewilu itp. Wszystkie te składniki nie tworzą barwnej różnorodności, lecz nową, klasyczną całość.

GLUCK i CALZABIGI rozpoczęli współpracę biletem U festin de Pierre (Don Juan, 1761; i422, rys. B). Następne były opery wł.: Orfeusz i Eund\hi (1762. aztone teatrale), Alceste (1767), Partit ed Elew (1770).

Tłumaczem, adaptatorem i pośrednikiem na punciefr. był markiz LE BLANC DU ROUL-LET.fr. dyplomata w Wiedniu. Dla Paryża pognają: Orfeusz (Paryż 1774) i Alceste (1776), obie tą nieznacznie zmienionymi przekładami wi wersji oryginalnych; Iflgenla w Aulidzie 11fi® Armula{\lTI_% tekst QUINAULTA). tfl-ipitlo na TaurydzUr (1779), Echo i Narcyz (1119). GLUCK zmienił wł. altową partię Orfeusza i powierzył ją tenorowi (gwoli naturalności).

Dodał kilka nowych numerów, jednak ogólne założenie całości zostało zachowane, zwłaszcza inspirowany stylem fr. balet w zakończeniu (rys. A). Podobnie jak Orfeusz MONTEVER-DIEGO. dzieło GLUCKA kończy de idyllicznie. nic tragicznie.

Muzyka GLUCKA jest pełna dramatyzmu i patosu. Scenie śmierci Eurydyki (ostatecznie umiera ona po tym. jak Orfeusz, wbrew zakazowi. na nią spojrzał) towarzyszą patetycznie punktowane rytmy, inspirowana tekstem deklamacja. pełne napięcia pauzy, gwałtowny akompaniament orkiestrowy, sima chroniący-ka (zmiejszonc akordy dominantowe A-dur. D-dur do toni ki g-mou, klasycznej tonacji cierpieniu i śmierci), zamieranie śpiewu (pauzy, zawieszenia na jednym dźwięku, rys. A). Klasyczny jest sposób wyrażania bólu przez Orfeusza. Swą skargę („Utraciłem moją Eurydykę") wypowiada w prostej pieśni, której durowa melodia jest głęboką stylizacją cierpienia

(rys. A). Już HANSLICK(ISM) zauważył, że ta melodia mógł* też wyrażać najwyższe szczęście (wcześniej występuje z tekstem „Odnalazłem moją Eurydykę"), a więc wznosi się ponad specyficznym wyrażaniem bólu i szczęścia ku czystym poruszeniom duszy. Między zwrotkami pojawiają się natomiast westchnienia accompagnato.

Naturalność G LUCKA, jego heroiczny ton i klasyczny patos oddziaływały na kompozytorów fn aż do przełomu stuleci. W 1774 doszło do sporu między gluckistami (wśród nich ROUSSEAU) a pfccinłstanu — zwolennikami tradycyjnej opery wł. Sam PICCINI cenił GLUCKA; w operach PICCINI EGO widoczne są wpływy jego reformy.

A. E. M. GRETRY (1741-1813) rozszerzył tematykę gatunku o wątki historyczne, np. w utworze Ryszard L*vie Serce (1784) naturalne elementy opera comique łączą się z patosem grand općra w stylu GLUCKA. Uwertura rozpoczyna się ekspresyjną figuracją (rys. B). Innymi kompozytorami byli: LEMOYNE. GOSSEC, CHERUBINI. PAER. MEHUL. LE-SUEUR. CATEL. BERTON. SPONT1N1.

Opera rewolucyjna, zwana też operą grozy, wyraża grozę rewolucji oraz rewolucyjne ideały, takie jak cnota, wolność, godność człowieka, często pojawia się w niej wątek nieoczekiwanego wy bawienia. Powstała ok. 1800 z połączenia mieszczańskiej aktualności opera comiąue i wysokich etyczno-moralnych ambicji grand općra. Charakterystyczny jest zbiór powtarzalnych elementów: dian terrible rytmów, wybuchowa dynamika. zawołania chóru, sygnały, fanfary, werble, nawałnice, patos oraz fragmenty opracowane w formie melodramatu. Przykład: Les dewc jounules CHERUBINIEGO (1800. tematyka Fidelia).