Atlas muzyki8

fjiUt «t Francji pod koniec XVI w. podejmo-HBvpMbyii«onenu na wzór teatru antycznego bo««|i' gatunku, w którym miałyby udział •tzyukłc utuki poerja. muzyka, taniec, archi* Aluta, malarstwo i kostium. Poeta J.-A. BA(F i muzyk T DE COURYILLE założyli « Paryżu AcadSnuf dr Pałsie et de Sfitsiyue. Owocem zespołowej pracy stał się Balet co-*n#*dela Róyne (15811. reprezentujący nowy uund halle t de rour.

N.v balkt de cour Is. 35kryt B) składu się poetycka akcjo, tańce, bogate kostiumy, dekoracje i mu-r\ta: chtmis (4-5-głosowc chóry), rścits (śpiewy wkrae uroficzne lub madrygałowe, które stano-rtih pierwowzór air i recytatywu) oraz muzyka mmenmtahui (akompuniament orkiestrowy, uńce). Tematyka, zaczerpnięta z mitologii, obfituje w alegorie- Zrazu balety takie wykonywano po amatorsku, bez udziału zawodowych tancerzy - tańczyli sami dworzanie (kontynuacja renesansowych korowodów i maskarad), później profesjonalni tancerze stworzyli stojący na wysokim poziomic balet francuski, który stał aę charakterystycznym elementem fr. opery. ComŃlie-ballet (komedia baletowa), żartobliwa Antyteza poważnego baletu dworskiego, powstała jako gatunek teatralny, kiedy MOLIER wraz i LlILLYM wystawili w 1664 La princesse Stiule. ftdstawę stanowiła komedia mówiona, do której dołączono sceny baletowe, a także śpiewy solowe (recytatywy. airs) i ansamble (np. Miesy tanin szlachcicem, 1670). Im mniej było muzyki, tym bardziej gatunek comćdw-batht (po śmierci MOLIERA, 1673) zbliżał się do zwykłej komedii z tańcami i ćhansons. frank. Operę wt próbowano upowszechnić również w Paryżu. Na francuskim dworze odbyło się wjdcptzedsawkm włoskich oper. wszystkie w obsadzie bogatszej niż we Włoszech, a więc z silniejszą orkiestrą,chórami i dodatkowymi scenami baletowymi. np SACRATIEGO La finta pazza (1645). CAYALLEGO Egisto (1646). ROSSIEGO Orfeo (16)7), CAYALLEGO Ercołeamantc (1662, na werk LUDWIKA XIV)- IYxi wpływem włoskim powstaje fr. pastorale, którego pierwszymi przykłada-mi są Pusiomk dfaryCAMBERTA (1659) i Pomo-w(1671)ztekstem PERRINA. skomponowana na otwarcie jego pierwszego prywatnego teatru operowego. PERRIN zbankrutował w 1672. Jego następca stał się LULLY. który w 1672 założył AiadMe Royale de Muslt/ue: pierwszym przedstawieniem było LesfBtes de 1'Amour et de Bacdtus (teku0U1NAUŁTA). Pastorale miało później marginalne znaczenie, aż do Lc devin du villagc (Wróżbity wiejskiego) ROUSSEAU (1752). In«edkł>Tk|ue. lak jak trag&he en ntuskjue, powstała pod wpływem klasycy stycznej tragedii CORNE-ILLEA 0606-1684), QUINAULTA (1635-1688) i RACINE'A (1639-1699) 1 z naśladownictwu tra-KBda antycznej; ma 5 aktów, tekst wykorzystuje akfaaadryny i piędostopowc jamby, tematyka na-uiąnęr do mitów, podań i bohaterskich opowieści tówoiycznychi Najważniejszą rolę odgrywa patc-tyemy itc . za którym podąża muzyka.

Barok / opera V / Francja 317

Gatunek rozwinęli QU!NAULT 1 LULLY. Zastosowano go po raz pierwszy w Cadmus et Hcmdonei 1673). później powstały m.in. Alceste 0674). 77xl*V(1675). /Yrytfc (1682), Armiflk( 1686. rya A). LULLY wykorzystuje:

-    fr. uwerturę ($. 154);

-    prolog (/. pochwałą króla);

fr. recytatyw, starannie opracowany, podążają-cy za tekstem, stąd liczne zmiany metrum i refren owo powracająca melodyka (rys. A); fr. air, pieśniową, często z refrenem po zwrotkach, o sylabiczncj melodyce (bez wl. koloratur, zob. air Renauda. rys. A);

-    ansamble;

chóry (często 3-glósowe, zob. rys. A); muzykę baletową (tańce), z fakturą orkiestrową pięciogtosową, starannie opracowaną (s. 354. rys. B);

-    utwory instrumentalne o programowym charakterze.

Ttoorzy się sceny stereotypowe (burza, sen), komponowane jako wieloczłonowe struktury z recy-latywami. airs, tańcami, chórami, sinfoniumi itp.: wszystkie te elementy są dobrze wyważone i zestrojone ze sobą (rys. A).

Trugćdie iyrUpie dała początek narodowej operze francuskiej, która sprawiła, że paryscy zwolennicy opery wl. znaleźli się w mniejszości JEAN-BAPTISTE LULLY (1632 1687). z Florencji. od 1646 w Paryżu, skrzypek, od 1653 kompozytor nadworny {24 Ho/ons du Roi. s. 65. 355). kultywował styl fr. w operze, balecie, suicie, wywierał wpływ na całą Europę, zmarł na skutek zakażenia po zranieniu się w stopę laską dyrygencką.

A. CAMPRA (1660-1744); A. DESTOUCHES (1672-1749).

Opera-ballet powstała przez usamodzielnienie się tzw. dmrtissements (wstawek baletowych i muz. do sztuk teatralnych) pod koniec XVII w., gdy komponowano 2 do 3 divertissements (2-3 akty)

0    niezależnej bądź luźno powiązanej tematyce. Służyły one wieczornej rozrywce. Składały się ze scen baletowych (prolog, entrłeś), arii, chórów itp., przedstawiały treści odświętnie i barwnie, oznaczały „przebicie się rokokowego gustu przez dostojny barokowy patos Lulłyego” (BUCK.EN i. Općm-ballet istniała obok tragedie tyriaue do poi. XVIII w. Wczesne przykłady; CAMPRA, VEuropę gaiante (1697), Les muses (1703). Les feies vłnitiennes (1710); później DELALANDE

1    DESTOUCHES, Lesłł*mentsi\12\).r*\ RA-MEAU, Les indes galanics (1735).

JEAN PHILIPPE RAMEAU (1683-1764). Dijon. od 1722 Paryż; Pitces de clmrcin (1724). Hippolyte et Alicie (tragedie łyriąue, 17331. Tiraiti de Vharmonie (1722). Dłmonstrationdu prmcipe de iiuirmonic (1750).

Opera comkjuc cieszyła się dużą popularnością od 1752, lecz jej początki sięgały XVII w. i paryskiej „komedii przedmieść** z \audeedles (»«*ł\ des yfllts, piosenka uliczna, stąd twnłdtcen tar-de\illę) oraz bardziej kunsztownej komedii z ćhansons {comddle mitie dariel les).