Atlas muzyki0

« swą wysoką kuhuni Wokalną,

koniec XVUIw. wiodącą ^r c!™. „a rzecz fr. opera comiauc i grand «£Effp!S»X w!,dzięki RGSSINIB-

SS W«ki Odnosi? sukcesy, zwt open. goto* un oa-tgmtl

« oitamłchdziełach DONIZETTIEGO. Miej-aii^wfclka opera seria zjdramu-_ncaivrai wątkami literackimi (SZEKbPIK, SCHILLER) i współczesnymi (**ryzm). Ojpowalnio w muzyce rozwinęły się formy dru-otfjane. przede wszystkim dwuczęściowa aria. pko cMelta z cantabik i sirettowym zakończe-rttfn, oraz ansamble. Muzyka jednak zachowali autonomie wobec wymogów dramatycznych.

K włosku przy całej psychologicznej sub-i akcji i muzyki nie stała się dramatem m:\Kznvm, jak dzieła WAGNERA. GIOACCHINO ROSSINI, ur. w 1792 w Pesa-ro>2ra. w 1868 w Paryżu, pisał muz. instrumentalną i opery. Między rokiem 1810 a 1829 skomponował 39 oper, są to m.in. Tankred i Mostka w Algierze (obie: Wenecja 1813). Owlik sewilski (Rzym 1816), Elisabetta (Neapol 1815; z recytatywami accompagnato zamiast secco). Otello (Neapol 1816. wg SZEKSPIRA). Mojtesz w Egipcie (Neapol 1818). Smtramida (Wenecja 1823). Od 1824 Rossini mieszku! w Paryżu, kierował tu m.in. teatrem Włoskim. Ostatniąjcuo operą jest Wilhelm Tell ag SCHILLERA, wielkie dzieło dramatyczne (Paryż 1829). W 1830 otrzymał wysoką rentę; odtąd komponował okazjonalnie (muzyka kameralna. sakralna): Stahat Muter (1831-1832.

-1842), hftitemesse solemclle (1863-1867). W łatach 1836-1848 mieszkał w Bolonii (kierował konserwatorium), do 1855 wc Florencji, później pod Paryżem.

Om/A Rossiniego był zapewne najczęściej wy-jajjvaną operą w XIX w. Temat ten. wg BEAU-MARCHAIS'GO. wykorzystał już w 1782 PAI-SIELLO (&. 376): hrabia Ainuiviva z pomocą cy-nuika Figara zdobywa piękną Rozynę. która

)*t Sierotą pochodzącą z mieszczańskiej rodziny i mieszka u doktora Bartoło (później tc same «oby przedstawia figaro MOZARTA).

Ni początku uwertury rozbrzmiewają liczne, typowe dla Rossiniego, elementy opery butla: bogactwo rozmaitych kontrastów - w geście, rytmice, melodyce, dynamice, barwie (zob. barwne pola na rys. A) - oraz wirtuozowskie wykorzystanie głosów i orkiestry. Rossini posługiwał się prostą melodyką (.melodia sttmpU-ce) i przejrzystym rytmem (ritmo chkim). czego przykładem może być przytoczony fragment. odznaczający się ostrymi konturami, witałnością, błyskotliwością i zmysłowym pięknem (rys. A; zob s. 436. rys. C).

Obok Rossiniego wyróżniają się zwt.: gS^ANODONIZETTI (17^1 Sfk od I&38

^SbsESs&SS*

XIX w. / opera I / Wiochy: opera belcanto 441

ryż 1840) z elementami sentymentalnymi i buffo. wreszcie słynną operę bulla Don Pasąuale (1843). stanowiącą wspaniałe zakończenie dziejów tego pełnego dowcipu i humoru gatunku. VINCENZO BELLINI (1801-1835). Neapol, od 1833 Paryż; sławne wielkie opery Lunatyczka i Norma (obie: Mediolan 1831).

Coraz wyraźniejszej tendencji do dramatyzowania, i często wiążącego się z tym muzycznego spłycenia. Bellini liryk przeciwstawił ideał piękna wysoko stylizowanego, lecz bogatego w wyrazie (na wzór MOZARTA). Tworzył melodie o wielkich walorach (ze skromnym akompaniamentem).

Bdlini rozpisywał w swych partiach koloratury. Linia melodii wymaga szlachetnej kultury wokalnej dawnego belcanto. w którym o wyrazie i stylu decydowały najsubtelniejsze warianty brzmienia i rytmu. Fakt. że publiczność z zachwytem odbierała te subtelności, świadczy ojej znawstwie. Arpeggiowan> w lutniowym stylu akompaniament smyczków jest całkowicie podporządkowany śpiewowi: daje mu podstawę rytmiczną i staje się dian nośnikiem, dzięki deltkalnemu brzmieniu instrumentów smyczkowych (rys. B).

Najważniejszym wŁ kompozytorem operowym XIX w. był GIUSEPPE VERDI (a 444 . n.i Droga jego kariery wiedzie od lat czterdziestych (ROSSINI. BELLINI. DONIZETTI) do granic weryzmu i muzyki współczesnej Vcrdi nic tworzył oper bulla, lecz w ielkie dzieła dramatyczne. Interesowały go ludzkie charaktery, sytuacje, losy. Brał aktywny udział w tworzeniu swych librett. Jego muzyka zyskuje uduchowienie dzięki ludzkim aspektom tekstów. Jednocześnie nigdy nie zatraca włoskiego ideału operowego piękna z dominującą rolą muzyki.

Trariata należy do oper dojrzałego okresu Na początku III aktu orkiestrowy wstęp z motywami losu Violetty i miłości Alfreda odmalowuje nastrój sceny śmierci Vk>letty, a zarazem intymny liryzm całej opery. Chorałowa melodia, spokojna. powolna, o jasnej pcriodyce. josl przepełniona religijną wrażliwością, czterogłosowa lak-tura łączy barokowy kontrapunkt / poinoro-man tyczną harmoniką (takty 5-8. chromatyczna sekwencyjność). wysokie dźwięki sanoków ca*»-kują wrażenie świetlistej, harmonijnej muzyki

anielskiej (skrzypce dniu). _    _

y^rdi komponował arie prrv tykającym metron.»-mic. Klarowne konturowe, nieustępliwe rytmy (ideał ritmo chuim I melodia semplu * R( >SSINII: -GO) są w swej istocie centralnym punktem macy-Id włoskiej, stanowiąc echo pierwotnych rytmów obecnych w człowieku i w jcyp otocjmiu Uoc ld temu zabiegowi większe wrażenie robi prosta, ekspresyjna melodia śpiewu (ąa Cl Wacik ic subtelności psychologiczne m wyram ne nie za pomocą symfonicznej faktury orkiestrowej jak u WAGNERA, lecz tylko derki dużym waloeom małortii Melodie Vcrtbego wy-woływały zachwyt w całych WlouKŚ i ** Europie.