Atlas muzyki5

XIX w. / opera VI / Niemcy: opera romantyczna 451

się typ mcm. opery ro-onaludowe podynm.

^S2£iiaKo^{ril romanL c,u}^S?f- 9^,.^ówn,^ą

^pfx(SS«ura<W«oi^)i ą jagegjjątnącU i demonie

^a^^Vp^s««wianic tyle treść

iS^mSlbny: tradycja singspielu; rzadko ‘-raeownoy w formie recytatywu, po raz plon^zy w Jessondzie SPOHRA. Ewyanthe WEBERA (obie 1823), na wzór grand opera; . ^oui (rccyutyw accompagnato) i aria, często pitsnkwa, przezwycięża następstwo rccytatyw ^-aria na koiźyść dramatycznego wyrazu. Aria Agaty w Woinjm strzelcu ma skromną, ^unsi-ludwą. intymną melodię, harmonizowani) w stylu chorałowym ( opóźnienie, takt 3). Religijny ton jest inspirowany romantyczną iką miłości, sięgającą gwiazd. Aria wzmaga się, coznajduje uzasadnienie w akcji (powrót ukochanego), aż po śpiew pełen radości i wokalnej wirtuozerii. Tak powstaje zarazem cantabile i urena w typie włoskiej cabaletty (rys. A; sce-w.zoha 141);

-    tama ntrumentacja oddaje charakter posła-di sytuacji oraz elementy środowiskowe;

-    przy pominające powracają, tworząc dramatyczną i muzyczną jedność. Mogą mieć dtarakter melodyczny, rytmiczny, lecz także hanmy, jak motyw Samiela w Wolnym strzel-razUarnetami. rogami, smyczkami i kotłami (tysA).

Odaestra maluje obraz natury (wilczy jar) oraz .wata nadpiżyrodzonego (diabeł Samiel) w romantycznych barwach; zamiast śpiewu pojawia «ę «m metodramatyczna do ogrania: Kaspar zaklina diabła, recytując Staroniem, rymo-«ankę ponad chromatycznie wznoszącym się Hasem; scena w wilczym jarze oddziałuje na uczucia, nie na rozum (rys. A);

- imambłr. finały, chóry w sposób barwny i różnorodny ożywiają akcję.

Chór strzelców swą ludową melodyką, wultor-mowymi interwalami i idiomem chóru męskiego przypomina niemiecką sztukę i niemiecki Jus.

Chór oblubienic pozostaje pod wpływem fr. opera comiquc: idealizowana, mieszczańska odświętoość (ryi A).

Do najważniejszych twórców nicm. opery ro-muntycznej należą.

ŁT A. HOFFMANN (1776-1822). Królewiec, uczeń RE1CHARDTA w Berling od 1808 dyrygent teatru w Bambergu. od 1814 w Ber* linie (18)6 radca sądowy): puma krytyc/nc 1816). Jcssonda (Kassel 1823), kolejne dzieła coraz bardziej romantyczne, z silną chromaty-ką: Duch gór (1825), Alchemik (1830). Krzyżowcy (IMS).

CARL MARIA VON WEBER (1786-1826). Eutin, uczeń M. HAYDNA i ABBE VOGLE-RA, od 1813 dyrektor opery w Pradze, od 1816 w Dreźnie; Abu Hassan (Monachium 1811). Wolny strzelec (Berlin 1821; libretto F. KINDA wg zbioru opowiadań grozy APE-LA, LAUNA). Euryanthe(Wiedeń 1823;Toh wyżej). Oberon (Londyn 1826).

HEINRICH MARSCHNER (1795-1861). Wampir (Lipsk 1828). Templariusz i Żydówka (1829), Hans Herling (1833).

Do tego grona dołączył WAGNER z utworami pierwszego okresu swej twórczości; mcm opera romantyczna znalazła kontynuację w takich jego dziełach, jak kolejno: Holender ndarr, Tarmhauser. Lohengrin. Holender tułacz jest przetworzeniem osobistych doznań kompozytora podczas burzy morskiej w trakcie ucieczki z Rygi do Londynu. Motywicznym i nastrojowym centrum tego dzieła jest Ballada Senty.

W romant. stylu narracyjnym, w ponurym moll, z pełnymi napięcia pauzami i nerwowym tremolem smyczków przedstawione są wydarzenia poprzedzające akcję i jej głębokie przesłanie (ballada ekspozycyjna, rys. O.

Opera komiczna (operetka)

Z tradycji singspielu i z inspiracji fr. opera eonu-quc (chory, tańce, chansons) powstaje w XIX w. niem, opera komiczna. Łączy elementy komediowe. aż po burleskowe, oraz nastroje, od uczuciowych po sentymentalne, i odpowiada gustowi niemieckiego biedermeieru z casaw pras restauracją i rewolucją marcową, ałc zachowuje żywotność również po 1848. Kompozytorzy: ALBERT LORTZ1NG (1801 -1851 k Caricif jla (Lipsk 1837). Kłusownik (1842). Motmen (1846).

Kłusownik to opera dowcipna, podkreślająca tekst, pełna ironii wobec bogatego mirsKzań-siwa. muzycznie lekka i efektowna: sztuka, która więcej skrywa, niż wyjaśnia i raduje raczej. niż zmienia (rys B).

OTTO NICOLAI (1816 1849k Weseie kmmrn:-id z Windsoru (Berlin 1849).

FRIEDRICH VON FLOTOW (1812 IHHh Marta (Wiedeń 1847).

PETER CORNELIUS( 1824 IK74,. Cyrulik z Bagdadu (Weimar 1S5S)

Twórcy klasycznych operetek:

FRANZ VQN SUPPE (1819 18951. wg pańskich wzorów OFFENBACHA, m in Afżni

Gii&MJ (186$);

JOHANN STRAUSS syn <1825-1899), kiół walca. Zemsta nietoperza (Wiedeń 1874). ,V«

*•* Wenecji (1883). ffnmn ijwalslf (IftT). KARL MILLÓCKER11842 l«99v SuMnu tt-brak (Wiedeń 1882). Gaspanmr (ISS4);

KARL ZELLER (AeaHt j Trroiu 18911. HEUBERGER. ZIEHR6R. LEHAR . m