Atlas muzyki5

XIX w. / fortepian I / wczesny romantyzm 471

fantazyjnych efektów.

.j- XIX* najwiękx*ąpopular-i bogata jwt

^SSSTJwń prrc/nuc/onu. Instrument ulowemu wykonawcy i jego w crmsachioman*

2aW w XVIIIa praadstawwwłc styłu w-

aitooto / żywego powvdu Wleli ror-lL|iUi«Aoa4» KłinczM formy wypowte-

STwewiweła. fantazja. »»«»*«. rondo -

Jako nowy, typowy galu-aaemy romantyzm stworzył hrremą minUi-^MinmwaK'. uzupełniającą pieśni. OJtktofjcyam dą/yt do uzgadniania przcci-riaura. o tyle romantyczne impulsy uczuciowy -uh bycdrjpna aiowoo pdńtf dnunaiycznc-■poMnajd i lirycznej zadumy, ftwodo-nkteimmlii nb ■ónnowa fi mych form. prze-itykiUnwymu (»h wyżej). t\i6a —gylti uiooosti i domowej, wraża po-l^&mą bteraiunt na 4 ręce. rozwijały sae boga-* noc koncertowe oraz oowa wirtuozeria, która Mpwmntami byfi min.:

JOHANN NEPOMUK HUMMEL (1778-1837, & 401), jeno twórczość rozciąga się od

rtylntycimch ideałów Mozart owskich po wą—ororaantyc/ną wirtuozerię, pełną po-HŚy idmngi stylo brtlLmt.

JOHN FIELD (1782-1837). wypowiadał się a sposob romantyczny, co widać w bliskiej wwytn marzeniom atmosferze JVołamór(od

MN VACLAVVOftlŚEK (1791 1825). uczeń WJATOMASKA w Pradze, zdobył w Wied-wniBuiLą popularność dzięki swym Dwuna-w yoówii (1814) i Sześciu bnpramptus (HL2. stanowiły wzór dla SCHUBERTA): CARL MARIA VON WEBER (1786-1826. a ⁴⁵¹ *• f°*począł kompozytorską działalność JMlD pianista, autor sonat, wariacji, rond i tań-— J*jcnt dramatyczny i doświadczenia or-doprowadziły go do barwnego sty> lu fortepianowego z inspirującą ewolucją tech-■śd (oktawy, arpeggia itp.; a 503).

Font Schubert (1797-1828. s. 469) komponował *nrikic typowe dla swej epoki gatunki i formy •wnyki fortepianowej:

kartki z albumu, dheninemenu, fantazje, fugi (wczesne), miniatury fortepianowe, moments nnmcaua. impromptua. ronda, scherza, sonaty. wariacje (niekiedy z introdukcją):

- tańce i marsze: dcutsche. landlery. walce, ścos-■im galopy, marsze żałobne, menuety, polo-nezy. vabes semimentalcs Rozległe luki melodyczne i liryczny ton przenika dramutyzm. będący wyrazem wewnętrznego wzruszenia (nie jest to dramatyzm sceniczny). Bogactwu uczuć Schuberta odpowiadają jego kompozytorskie umiejętności: ..Pozwalasz niemal zapomnieć o wielkości twej mantrA. «** wielki jest czar twego ducha (LISZT). Schubert wymuga zaawansowanej techniki gry i kul-

im dźwięku. Fortepian w jego czasach brzmiał

Sej , umożliwiał, ukżyjra^uzycie pedału.

uuugr**>*'^tc

Fantazja „ H^drm/rr", D 760 (1822) składa się, jak sonata. / 4 części, w tym wypadku zbliżonych motywicznie i następujących po sobie bez przerw, atiacca (rys. A: LISZT przerobił ten utwór na fort. i orkiestrę; kompozycja była wzorem dla jego wielkich sonat-fantazji). Pokrewieństwo tematyczne objawia się już w części I (monotemutyzrn): II temat przekształca burzliwy motyw główny {ff) w delikatny i powściągliwy ipp). III temat (!) stanowi rozbudowaną kontynuację drugiego (rys. A). Ol II to wariacje na temat melancholijnej melodii pieśni Wędrowiec (D 489. 1816). od której pochodzi tytuł dzieła (rys. A).

Do najważniejszych utworów fortepianowych Schuberta zalicza się 15 wczesnych sonat i fragmentów sonatowych (do 1819), 4 sonaty środkowego okresu (1825-1826): C-dur (D 840. Reli-i/uic). a-moll (D 845), D-dur (D 850), G-dur (D 894). oraz 3 późne sonaty z września 1828: c-moll. A-dur i B-dur (D 958-960). także 6 Mo-menls musicaux, D 780 (1823) i po 4 tmpromp-tm, D 899 i 935 (1827).

Temat iMnfrzD935 pochodzi z muzyki baletowej do Rasantundy (D 797. także w Kwartecie smyczk. a-moll. zob. s. 487). SCHUMANN uważał ten cykl za ^zamaskowaną” sonatę: część I. scherzo, andante, lina! (charakter, tonacje: rys. B).

Fcli\ Mendelssohn- Bar (hołdy. ur. 3 II 1809 w Hamburgu, zm. 4 XI 1847 w Lipsku, wnuk filozofa MOSESA; ojciec kompozytora (który przeszedł na protestantyzm) był od 1811 bankierem w Berlinie; wczesny rozwój talentu kompozytorskiego, uczeń ZELTERA; podróże do Paryża (m.in. 1816. 1825). Weimaru (spotkania z GOETMEM, 1821, 1830), Anglii, Szkocji (1829). Wioch. Paryża. Londynu (1830-1832); od 1835 był dyrygentem w Lipsku (Gewandhauskon-=crte). '    ...    .    . .

Dzieła: oratoria, pieśni, uwertury, symfonie, koncerty, kameralistyka; na fort. m.m. romantyczne preludia i fugi. oryginalne Varlatkms sśrieuses op. 54 (1841). 48 Liederohne Worte (Pieśni bez stów) od op. 19 (1829) do op. 102(1842-1845)- wysoce poetycki, nowy gatunek romantyczny.

Robert Schumann (1810-1856. s. 479) łączy poetycką fantazję z nowym stylem pianistycznym. W cyklu Tańce Związku Dawida Schumann przedstawia własne personifikacje w postaciach gwałtownego Florestana i lirycznego Euzebiusza. CLARA dostarczyła silnie punktowanego, pełnego rozmachu motta (rys. C).

Gykl Kreisleriana opowiada o stworzonej przez E. T. A. HOFFMANNA postaci ekstrawaganckiego kapelmistrza Kreislera. Sposób, w juki Schumann ożywia jeden z akordów za pomocą modelu rytmicznego do postaci arpeggiów. przywodzi nu myśl BACHA (preludia, chuconne). Dość proste następstwo akordów wiruje we wściekłym ruchu z ekscentrycznymi opóźnieniami i syn kopii mi. w których kompozytor daleko odchodzi od zimnego bądź sentymentalnego hi-storyzmu swej epoki (rys. D).