Atlas muzyki7

\IX w. / fortepian III / późny romantyzm 475

Ias

INMR Jwttriw • ***”1 . ,

ź^^rfiffflOYENA ona ntmicilnicu ^5ŁKfcu<IIAt H. HANDEL. SCAR-wy |iocB|itow> wielkie sona-ternie. lec/ romantyczno w du-cHif I s wariacjami na m zbioru ZUCCALM A-r Jrr \f,*at/tw/.' Hau btau W OtBI S pwjw^wyynym igąfM^Mni) w op 5. pi I (IS52-I853).fis-moll pi 5 < f853»; Scherzo op. 4 l temat ffdnJla op. 24 imu/ Puganiniego op 35 jr aa temat Haydna op <lP(tS75) aa 2 fortepiany. 4 Ballady op 10 op 79 (IV79k Fantazje op 117 (1892). Kktrknrikke

op III. I!4(ł993i Hańbę* wtww HStdla nawiązują do baroku. «;>» r.i    togę. ale wymaga ją. tak jak Rbrid-

^ąflpafapapyńnj witmuiiWpćf-w* unwracb ri*mant\c/m ^necria ląc&i się zgłęKA.j mcianc Aamesiop lir ar 2 na »v]

34 fcnnp (typ partu A-B-A-B,

Kadencjom ramantycznym r h>

ląpartmwujt się element!___

-symetria. tamrapunk t vc/nj praca motywiez-■mimrtoid Odcinki firniudnc* zakończone pwaamj. które w ^oaób z pozom improwizacji⁰? nwhi/mają ustalone struktury /mienno-icią (jeszcze abcncyjnąi moiywiki, rytmu, tanaoaii Podobne rozluźnienia, w bardziej radylulngpłłtaa wysagwą później u SCHÓN-KRGAfop II. 19091 Relacje tematyczne zd-nj| aefcoMoc Typowy dla Brahmsa rytm pnsaka cały otwór ruch rozpoczyna się w syn-

jopochzprasuniędeni

- takty w jeden (hwrti. rya Al.l_

Mib^ui Halonowa

Miuryka fort. XIX w. istniała w wielkich salach foarantaeych. zwŁ jednak w arystokratycznych |

*ZLt***    Mmmm

i    A. IIOFF-

^Mplalani ?ui||aMUafa jj |,ni|pr" 4»a*i ^SHiMgpMpoa Manty Córć JtiMSJL/maSt UittkK/r m

,»H Mateftraa ,fik&-1863). mm

II5D: 3 wy u Al nL |MPMvsa« on

raz i	klasyczna
łchc
ia«r	aą Bryca-
). Sc	hyłkowym
	1 harmom-
kia	nnTiiiT

¹ lam, Lińskich salonach. Jej wymagania rozcią-tię od najwyższego poziomu wykształcenia i aaił znawstwa po umiejętności pozwalające *>koaać trywialną muzykę rozrywkową. Obok uezhezoaych twórców, których nazwisku nie pondy do historii, działali:

FIELD. KALKBRENNER. HCJNTEN. MOSOIELES, BERT1NI. MEYER. HERZ. THALBF.RG. HENSEL. DREYSCHOCK. UTOLFF. KIRCHNER, SCHULHOFF. GOJTSCHALK. ANTON RUBINSTEIN. EULENBURG. SINDINO.

Naturalni do tej grupy, nalrtejł mwnna CHOPIN , i is/T podobnie >ak wielkie kompozytor-b xix w ĆLARA WIECK-SCHUMANN i Fanny hensel-mendelssohn («io-

an FELIKSA) / kręgu LISZTA wyrośli FEUX DRAESEKE (1835* 1913). HANS VON H0LOW< 1830 1894). HERMAN GOETZ (1840 1876). później EU-GEN D’ALBi:RT (1864 1932). JULIUSZ ZARĘBSKI (1854-1885).

Swoista kultura pianistyczna rozwinęła się we Francji, /wl. w Paryżu, z jego salonami, salami koncertowymi, wydawnictwami i wytwórniami fortepianów (PLEYEL. GAVEAU). Wielcy kompozytorzy wyróżniali sięwimi ozeną, szczególnie FRANCK. SAINT-SAENS i ALEXIS EMMA-NUEL CIIABRIER (1841-1894). FRANCK łączył tendencje historyzujące z języldem muzycznym późnego romantyzmu (s 438, rys. C).

W Hiszpanii ISAAC ALB EN IZ (1860-1909) w swym wirtuozowskim, barwnym stylu fort. wykorzystywał muzykę hiszpańskich Cyganów. W Norwegii EDVARD GRIEG (1843-1907) skomponował m.in. 66 Utworów lirycznych.

W Rosji romantyczne utwory fortepianowe komponował PIOTR CZAJKOWSKI (1840-1893). Intensywny koloryt rosyjski widać u MODESTA MUSÓRGSK1EGO (1839-1881. s. 457). szczególnie w jego Obrazkach z wystawy (1874). Inspiracją dla tego cyklu utworów fort. była wystawa rysunków zaprzyjaźnionego architekta HART MANNA w Petersburgu. Promenada. ilustrująca przechodzenie ludzi od obrazu do obrazu, powraca rondowe między utworami Ojej ros charakterze decydują: pieśniowy temat, przemienność metrum 5/4 i 6/4. wymiana głosu solowego i tutti oraz swoista harmonika, po części odpowiadająca modal-ności muzyki prawosławnej (takt 3: trójdźwię-ki poboczne g-moll. F-dur, d-moll; rys. B). Promenada jest wariacyjna, odpowiednio do charakteru następnego obrazu, czasem dopowiada go. Pod koniec jej motywy wnikają do obrazów, zwł. w pełnej blasku, uroczystej Wielkiej Bramie Kijowskiej {rys. B). Musorgski kształtuje całość w sposób oryginalny. Np. w Katakumbach pojawiają się nowoczesne nie-ortodok syjne brzmienia (unisona. chromaiyka. dysonanse; rys B). Jego orkiestrowe koncepcje wykraczają często poza możliwości wyrazowe fortepianu, np. w crescendo na jednym dźwięku (Katakumby takt 3). W 1922 RAVEL dokonał genialnej instrumentach Obrazków.

W Czechach również działali kompozytorzy muzykj fortepianowe! (po TOMASKU i VORlŚKU): A. DYORAK. B. SMETANA i Z. I-‘I BICH (1850-1900. utwory liryczne). Organy

Wraz z renesansem miey ki dawnej w XI X w. zainteresowanie ponownie wzbudziły również organy. Powstały np. Fugi op. 60 SCHUMANNA. Preludium i fuga na temat nazwiska B-A-C-H LISZTA (1855-1870), ważne dzieła organowe CftSARA FRANCKA i in. kompozytorow francuskich. Romantyczne konccpge brzmieniowe przyczyniły się także - począwszy od ABBE VO-GLER A. następnie przede wszystkim we Francji do wykształcenia nieburokowego typu dziewiętnastowiecznych organów (s. 59).