Atlas muzyki9

Renesans I Informacje ogólne 229

tyekiej północy (późny gotyk jeszcze w XVI w.j. W malarstwie pojawia się dążenie do naturalności, wykształca się perspektywa, do obrazu zostaje wprowadzony człowiek (MICHAŁ ANIOŁ. RAFAEL, LEONARDO DA VJNCI, GRUNE-WALD. DURER. bracia VAN EYCK. BRUE-GEIEL).

W rzeźbie przedstawia sic postacie wolno stojące (DONATELLO).

Muzyka XV/XVI w. nie znalazła wprawdzie, w przeciwieństwie do innych sztuk.żadnych antycznych wzorów do naśladowania, lecz także w niej można wykazać elementy odrodzenia. | Wiodą one. w odróżnieniu od średniowiecza, do „uczłowieczenia" muzyki:

-    heterogeniczne, mieszane brzmienie późnego gotyku ustępuję pełnemu, homogenicznemu brzmieniu renesansowemu, którego ideałem jest niderlandzka polifonia wokalna;

-    z linii, przez polifoniczne nawarstwiania wykształca się akord;

-    sukcesywne komponowanie głosów ustępuje koncepcji symultanicznej.

-    statyczne współbrzmienia kwintowo-oktawowc zostują wyparte przez miękkie tercje i seksu-;

-    powstaje grunt dla harmoniki trójdźwięlMmej. -w miejsce zawiłej linii gotyckiej ideałem staje się

prosta melodia, rozczłonkowano zgodnie z ludzkim oddechem;

-    skomplikowana gotycka rytmika ustępuje naturalnemu pulsowi;

-    uporządkówuna osnowa tenorowa, skomplikowana racjonalność i konstruktywizm izoryimu zostają zaniechane na rzecz prostych Ibnn i pro-P*>rcji;

-    w muzyce pojawia się dążenie do naturalności (GLAREANUS. ŻARLI NO): muzyka powinna naśladować naturę, w wypadku muzyki wokalnej - naśladując mowę (imitark parole). tzn. jej zawartość afektywną i wyrazową

fóźnugotyckie pozostałości pizejuwiają się w mistyce liczb i niderlandzkiej sztuce kanonicznej.

Generacje kompozytorów (rys.)

I    (1420-1460): DUNSTABI.E. DUFAY. BIN CHOIS

II    (1460-1490): DUFAY. OCKEGHEM. BUS NOIS

III    (1490-1520): OBRECHT. ISAAC. JOS-QUIN. MOUTON. LA RUE

IV    (1520-1560): WILLAERT. GOMBERT. CLEMENS NON PAPA. JANECjUlN

V    (1560-1600): A. GABRIELI. DE MONTE. LASSO. PALESTR1NA, MAREN/JO

Ostatnia grupa wprowadza juz nową epokę barok: a GABRIELI, SWEELINCK. GA-STOLDI. GESUALDO. MONTEYERDI Głównymi ośrodkami są Cumbrai (Dl'FAN i. Paryż lOCKEGHEM. MOUTON i. Wenecja (WILLAERT. A. i G GABRIELI. MONTE VERDI). Monachium i LASSO) i R/\m i PAl.L-STRINA).

.. _ałCku X v i XVI dokonywał się ciągły rozwój • ibniki kompozytorskiej om: poglądów aamu-'._Vv_v Jego kulminację swnowijuwórczosc OR-LANIM Dl LASSO i PALESTRINY Munfca iostnimenifllna po raz pierwszy zyska-b autonomię (poniekąd jako przeciwwaga dla | Joamu&ęj muzyki wokalnej).

Pamirom przemieszćwilosię z Francji poprzez obszu burgundzki i franko-flamandzki do Wioch, które W wieku XVI wysunęły sięnaczo-j₍nw'hiiejsce wśród krajów rozwijających muzykę instrumentalną. Din początków lego rozwoju ,4 1400 ważna jest Anglia z DUNSTABLE’EM j Wfcehy z CICGNIA-

Okres XV-XVI w. nazwano epoką niderlandzkiej połifbriii wokalnej, lecz najwięksi mistrzowie tego czasu pochodzili nie tylko Z Niderlandów, ale i z terenów obecnej pn. Francji, Henegowii, Belgii itpi, stąd bardziej poprawne jest mówienie o muzyce franko-flamandzkiej. Zresztą powszechna była praktyka międzynarodowej wymiany: większość kompozytorów odbywała dalekie podróże i spędzała znaczną część życia we Włoszech jako oltrarnontani (ludzie z drugiej strony gór).

Odrodzenie i humanizm

R)jęcia „odrodzenie” (wł. rinascimento) użył malarz VASARI w 1550; ód czasów BURCK-IłARDTA (po 1860) stosowane jest dla określenia włoskiej sztuki X V-XVł w,

Termin „renesans" (fr. remissance) rozumiano jako ponowne narodziny człowieka w świadomym spotkaniu z antykiem. Tam człowiek stanowił miaro wszechrzeczy. W nowym ujęciu zwraca nę rowmę ku sobie W tym miejscu spotyka się odrodzenie i humanizm (łac. humanitas. człowieczeństwo). ..Odkryciu" człowieka towarzyszy nowożytne odkrywanie natury i świata. Epokę renesansu wyznaczają:

-    odkrycie Ameryki przez Kolumba w 1492, pierwsza podróż dookoła świata 1519-21;

-    rozwój nowożytnych nauk przyrodniczych, ram. KOPERNIK (zm. 1543), GALILEUSZ (GALILEO GALILEI, zm. 1642). KEPLER (zm. 1630);

" wynakzięiie przez GUTENBERGA sztuki druku książkowego, Moguncja ok. 1455. oraz nutowego przez HAHNA (MANA), Rzym 1476.

Odmienne rozumienie człowieczeństwa wiąże się z innym typem artysty - geniuszem (z poprzednikami w XIV w.), który postrzega siebie jako twórczą siłę we wszechogarniającym boskim porządku. Przejawy nowej samoświadomości człowieka widuć zarazem w kościelnych zamieszkach i wojnach religijnych, licznych soborach w XV w. oraz reformacji, pr/ede wszyst_: kim MARCINA LUTRA, i kontrreformacji z soborem trydenckim 11    _k

W arcliilcklurw miwu_t«inui do