Atlas muzyki7

Barok / orkiestro I / poezjątki, informacje ogólne 355

by (nosili liberie jeszcze HAYDN jako kapelmistrz miał rangę oficerską);

a W U ». wcas i pocr autonomicznej muzyki n*^s,mv nysitMir ortŁkłtm Wspólna gra MluW nkpodM¹ !C«*uqjścWyinawi-AMMiub % .VV Takie kompoiytorty wczcsnc-M barok* wskazywali jedynie rejestry głosów iftjfwaa.akNp) Dopero w XVII w zaczęto wy-,    typwc nwliwiłta techniczne i bar

wy Hmeewmt iostr. (dokładne wskazania). iV\w tvtnsv w* odniesieniu do zespołu instru--ynulitiiw pojawiło się dopiero w XVHf w. i MAlTHFSON. 1713. /oh. s. 65). PRAETO-Mtff (KII) mówi o donn wirwaufti/tf, LUL-LY - o nsakaik. Włosi - o crwrrfo, przy sil-■ęsa otwdńc - o etmeerto grosso.

RęmĄ'się stale asapoly geceł mjAnt. 5-głosowy, używany na dworze. pvxk» polowali, wojen (tręKic/ połowy), świąt; MpdffffW, oa dworze; podczas polowań itp.; aespói obo/iH%[\\ 12 oboistów na dworze Ir.; śbótpHamim ($, A. T. Bk zwrl. w muz. kość.;

- sag cemsort (a 265).

W MHpnh trąbek 5-7 trębaczy grało w okrcślo-

apch porywach szeregu tonćn' naturalnych swych ;njinantftw (rys. A): dwóch w niskim rejestrze psio oktawę (bosso, u SPEERA - Grób. poniżej rzadko używany dźwięk podstawowry. zw. Fiat* aąpsb) oraz kwintę (mftgato)jakp długo wytrzy-^wane dźwięki; partię tę niekiedy wzmacniały dwa kotły, stąd ich tonkzno-dominantowy strój : długotrwała przynależność do grupy instr. błaganych, paką były glosy środkowe (Ałto e Bosso). umożliwiające gry trójdiwiękgmut. następnie dunUtcrynifąca aę większymi możliwościami t+m lub Prirttpal (principalc) juko glos główny oraz 1-2 trębaczy prujących w wysokiej pożyci i tiirwi. dysponujących pełną skalą. Zapisy -aaao jaźyrat głos prtncipaie (u mata), pozostałe snpsowizowno (rya A).

MONTEYERDI użył takiej kompozycji na nąbld jako podstawy Toccaty otwierającej Or-jhra. zapewne byt to sygnał rodowy GONZAGÓW (ryt. A: koh a 309. 336). hańbą brir_n wykształcanie się orkiestry ^obee barokowych poszukiwań środków wy-nuin uczuc preferowano instr. ekspresyjne, nąące możliwości dynamiczne; odpowiednio da lagę przebudowywano instr. dawne.

Ws. mor były skrzypce; ruchliwa wiolonczela ■)T»nb gambę (o stałych progach); pełniejsze berawas zyskał obój. flet. róg (zob. s. 51 i n.). Rdstawę orkiestry barokowej tworzyło b.c. i instr. wtyczkowe. Barok rezygnuje z jaskrawych barw «kbmwnych linii zespołu renesansowego, tworząc * /atman orkiestry jako korpus brzmieniowy, dysponujący możliwościami rejestrowymi (s. 326. ry\ C> oraz zdolnością subtelnego cieniowania. Gkmne typy zespołów barokowych:

•rkiotre dworska: funkcja reprezentacyjna (przygaś, święta), rozrywkowa (muzyka bie-ródns. taniec), śpiew w dworskiej operze lub lupbcy. liczba muzyków zależała od możłiwo-•a i upodobań dworu (zwykle mała), często ttużfos pokute 2 funkcje: np dworski ogrodnik cmlwock. aa fagocie; muzycy należeli do służ-

- orkiestra oparowa publicznych teatrów opero-wych; jej wielkość zależała od potrzeb; kapela kościelna, w miastach lub parafiach, nieliczna, ew. powiększana o amatorów.

Do tego dochodzą zespoły typu Collegium nnró-cum. krąg studencki lub mieszczański (zbierający się często w salach kawiarnianych), oraz muzycy w służbie municypalnej - piszczkowie miejscy (Stadtpfeifer) i skrzypkowie (Kunsigeiger).

Z muzyką w!., zwł. operą, w Europie rozpowszechnił się włoski styl gry. Pewne zmiany w orkiestrowej obsadzie i dyscyplinie wprowadził LUI-LY. Dwór francuski było stać na stały zespół 24 skrzypków (Vtolot\s tłu rot) i 12 oboistów (zob. wyżej), a także na trębaczy, którzy w razie potrzeby grali też nu rogach.

Faktura orkiestrowa LULLY'EGO by In piędogło-sowa. Często notował tylko głosy najważniejsze; górny i bas. Głosy środkowe wypisywali jego pomocnicy. Głosy skrajne były obsadzone odpowiednio silniej, środkowe słabiej (rys. B).

W pozostałej części Europy komponowano w fakturze czterogłosowej z dwoma równorzędnymi glosami górnymi i b.c. Altówka pełniła funkcję głosu wypełniającego (rys. B). Do smyczków dołączały w sposób rejestrowy instr. dęte: grały partie odpowiednich instr. smyczkowych {cołla parte), często używano obojów z partiami I i U skrzypiec oraz fagotu z b.c. Z dawnej faktury trąbkowej (rys. A) w orkiestrze utrzymały się wysokie partie cłarino, czyli I i II trąbka (coUa parte z I i I! skrzypcami, ew. z trzecią trąbką w rejestrze altowym i dwoma kotłami (tonika i dominanta, zob. wyżej). Do nich mogły dołączyć puzony (często jako pełny chór) i rogi.

W późnym baroku przybyło obowiązkowych, często koncertujących, partii instr. dętych.

Z renesansowych instrumentów szarpanych utrzymały się tylko klawesyn i lutnia realizujące b.c. We Francji od czasów L(JLLY'EGO stosowano szczególną zmianę rejestrową (barwa, dynamika): 5-giosowa ork. smyczkowa grała wymiennie z 3-głosowym zespołem dętym (trio, złożone z 2 obojów i fagotu, typowe dla II menueta, po czym powtarzano I menuet - stąd tradycyjna nazwa trio dla środkowej cz. menueta i innych tańców, później niezależna od obsady). Kilka typów obsady dla porównania:

Berlin: 11 skrzypiec, 2 altówki. 5 wiol./kontrabasów, 4 oboje, 3 fagoty; Hamburg: S skrzypiec, 3 altówki, 3 wiolonczele. 3 kontrabasy, po 5 obojów, llctów, fagotów; Londyn (HANDEL): po 6 skrzypiec I. II, 3 altówki. 3 wiolonczele, 2 kontrabasy,

4 oboje, 4 fagoty, 2 rogi, 2 trąbki. 2 kotły.

BACi I przedłożył radzie miejskiej Lipska projekt „dobrze obsadzonej muzyki kościelnej”, w którym oprócz wokalistów przewidywał także instrumentalistów. Sam dysponował skromną obsadą: nielicznymi muzykami zawodowymi i kilkoma uczniami. Niewygórowane żądania BACHA świadczą o typowym dla tego środowiska ubóstwie i obawach przed radą miejską (rys. C).