Atlas muzyki5

Ilu rok / opera III Wiochy: szkoła wenecka 311

F\«o i imuw otrzymywali /umówienia nu ope- (nlywom (hc.), drugi byt prasnnezony dla kapel-r\ i Kilciy. kunę miały uświetniać uroczystości mistrzu, który nierzadko bezpośrednio ze sceny 4rvstek x 4: \v.* in cl; dworów. W Mantui z okaayi dyrygował śpiewakami (tyłem do orkiestry pro-na dwow GONZAGÓW w 1608 odbył wudzonej przez, pierwszego skrzypka).

«ę cały festiwal operowy:    Tematyka - mitologiczna, historyczna, bohaterska

I i r sanna |2S \ >. tekst RINUCCIN1EGG,    sprzyjała kształtowani u opery jako dzieła socnćz-

.•r?c MONTEYERDIEGO, recytatywy Pt- nego pełnego dramatyzmu, obrazowości i ruchu RIFOO. zachował się tylko Lament Ariadny IJbfdto, równie ważne jak muzyka, było na ogół (a 110.122);    drukowane i sprzedawane przed przed staw ie-

Aóopn u (2 VI). tekst GUARINIEGO. inter- nicm wraz ze świecą do czytania, media CHIABRERY. muzyku MONTE- Typowe cechy gatunku od najdziemy w// Gloso-YERDIEGO. ROSSłEGO i in.:    nr CAYALLEGO:

// piw/ji if .i/ufre (3 VI l. pomyd I GONZAGI, tekst STRIGG1A ml., muzyku GAGLIANA; UbaUo JelU' ingrate (4 VI). opera-bnlcl. tekst RINUCCINIEGO. muzyka MONTBVER-DIEGO;

- llsacrificio tTifigenia (5 VI). tekst STRIGGIA ml., muzyka GAGLIANA.

Montocrdi od 1613 przebywał w Wenecji jako kapelmistrz Bazyliki San Marco. Oprócz muzyki kościelnej komponował opery i balety na zamówienie arystokratów, dla Wenecji i innych miast (wicie dla Mantui—niemal wszystko zaginęło). Dla pierwszych publicznych teatrów operowych w Wmccji (począwszy od 1637) powstały 3 późne opery Le twzzc dEnea eon Lar In la (1641. zaginiona h U rltonto J'Ullsse in patriu (1640) oraz L'incorvnazume di Pappea (1642). Neron kocha foppeę. żonę pretora Ottona, i zamierza porzucić zonę Ottawię. Swego wychowawcę Senekę. który go przed tym przestrzega, zmusza do wypicia trucizny. Ottonc i jego przyjaciółka Drusilla próbują zamordować Poppeę. za oo zostają wygnani. Neron porzuca Ottavię i koronuje Poppeę na cesarzową. MONTEYERDI wyraziście charakteryzuje postaci i sceny: Neron jest brutalny, posługuje się wir-tuozowską techniką (glos kast rata). Ottonc -miękki (także głos kastnila), Seneka - godny i mądry (bas; oo typowe; także Sarastro w Czarodziejskim /Jecie MOZARTA to bas). Obok recytaty-wów. unosi t arii występują jodynie 3 sinfonic.

W paniach instrumentalnych pojawiają się stereotypowe sceny. np. scena zaśnięcia: kołyszący rytm. wolne tempo, niski rejestr oddają spokojny i bezpieczny sen Poppei. strzeżonej przez opiekunkę Arnaltę (rys. A).

Wenecki styl operowy tworzą recytatywy secco wszelkich odmian, dramatyczne recytatywy ac-compagnato i ociosa, różnego typu arie: z towarzyszeniem klawesynu (zróżnicowanym, umożliwiającym wprowadzanie interpolacji oraz improwizację). z towarzyszeniem orkiestry, często z instrumentami koncenującymi, nierzadko również z udziałem struktur czysto muzycznych, takich jak bosso ostinato.

Chór i balet niemal w ogóle nie występują (ze względu na koszty), w razie potrzeby odpowiednie partie wykonywali statyści.

Orkiestro była dość niewielka, jej podstawę stanowiły smyczki, do których dołączała zmienna obsada instr. dętych. Używano na ogól 2 klawesynów (*. 82, rys. E). jeden akompaniował rccy-

Jazon porzuca swą żonę lssifile l skłania się ku Medci. Apollo sprzyja Medci, Amor opiekuje się lssifile. O rękę Medci ubiega się król Egeusz, Orestes pomaga lssifile, która walczy o Jazona. Służący naśladują akcję na sposób komiczny (parti buffe). Królestwo Mcdei obejmuje duchy i zaświaty. Jazon powraca do lssifile.

Pozycji osób drumulu odpowiada określony styl muzyki (rys. B). Kunsztowny śpiew koloraturowy i beleanto są związane z bogami i arystokracją, arlosl i pieśni - z wszystkimi pozostałymi. Recytntyw charakteryzuje postaci (niemulże na zasadzie motywów przewodnich) przez zmienną obsadę instrumentów continua. Np. partii Jazona (wysoki kontratenor lub kast rat) towarzyszy zawsze lutnia i teorban. Medci • harfa, lssifile -organy (mały pozytyw), pozostałym - klawesyn. Dyspozycja obsady należała do praktyki wykonawczej i rzadko bywała notowana.

Ariom towarzyszy akompuniament w fakturze 2-3-głosowej, kompozytor z reguły nie określa jego instrumentacjL Akompaniament do każdej inscenizacji aranżuje kapelmistrz według możliwości. gustu itp. To samo dotyczy 3-5-głosowych sinfnnii i ritorncli.

Linię basu wykonują niskie instrumenty smyczkowe (violone, gamby) i fagoty, głosy środkowe - altówki, skrzypce i puzony, glosy górne-skrzypce, kornety, flety i szałamajc. Przypisanie głosów wykonawcom było zadaniem kapelmistrza. Kopista przepisywał głosy do wykonania z partytury (materiał wykonawczy). Także dzisiaj dawne partytury operowe muszą zostać opracowane przez dyrygenta, który winien też rozstrzygnąć, czy chce użyć instr. historycznych, czy współczesnych (rys. B).

Atak Furii Medci jest przedstawiony za pomocą prostego akompaniamentu, ponad którym głos wokalny porusza się szybko, stosownie do silnego afektu. Dalej następuje przejście do partii recytatywnej ze zmianą metrum i długo wytrzymywanymi brzmieniami, które pozwalają głosowi wokalnemu na wyraźne oddanic rytmu i treści tekstu (rys, B).

Dramatyzm nic ogranicza się do partii rccytatyw-nych - przenika arie. duety i ansamble. Występuje w partiach komicznych, np. w scenie jąkania. l udziałem Dcmostcnesa i Orestesa: nerwowe przekomarzanie się, z odpowiednią gestykulacją sceniczną, jest scharakteryzowane silną stylizacją tonalną i rytmiczną (rys. B). Odtąd w operze weneckiej będą obecne sceny burleskowe.