Atlas muzyki6

klaaycyzm / opero 11 opera seria: Leo, Marne, Jommelli 373

. _—nowuma. wielka opera włoku. « XVIII w. |im7 «kołę neapoli-w uŁnuwm dmww».|efl muzyka - wł. 'j^nUnwU mio Juko gatunek buro* LuTlin* fr*** kLi>\vy/niu tracz dohchca-***> Tj^hjnmir u tclu uprowdionyyh *    * jlm| oiVr) avku r/xtme'u. matką

*rł\vii hłłkłem i hł.i»kicm arystokracji ' k„, _ipr-. kwjjtj w nłkksc i iluzje, nwłc* wananadwnyśinoeć). ta ouuMoki1 iuiłwć rce-J^iu fo/oną* w kręgu mitoh>pczno-an->e.-mTn. odległym od współczesności (opera

taft* optewi powszedniość);_

Mh.il?ńkoivitemviiu. przedstawia jcdnostko-lun. obfituje w monologi (arie solowe), F* «utuo/ow«k.i, pełna blade u. pokazuje ty* m aanuast charakterów.

»,U«y libretta METASTASIO (a 315): łiao/townk cyzelowane fabuły * udziałem mklrlpoaaali 374), aitrygi i szaęsnwe za*

Reoranw to bafdao wanty ctaneot libretta, jego —u— ^■ainwai jnrt rtifmafi~mr pnrrfi sa wnet improwiAłwanc wprmt na >a3uc(jm». ; iIiiuibsiim na m kivau)nu i wiolonczeli). Knc i* pepoowymi cłementami opery Opera sera mogą w schemacie następstwa jednakowo dwdowutych scen (ry* Bk dialogi opracowane «fcrnw itotatmm i w zakończeniu aria o okre-ikuym afekcie. stanowiąca rodzaj podsumowania ijzk eber w gr. tragedii, CALZABIGI).

W nx\ kcco tdut jest opracowany wg ok redlonych reguł i formuł. znanych też poetom (ME-TASTASłO tworzył rocytatywy, śpiewając przy Lłasesymci części /dania są oddzielane patiami. sybby akcentowane przypadają na mocne części taktu, liczba sylab określa liczbę dmękÓK Gęste rrpetycjc dźwięków i małe interwały upodobniają recytatyw do mowy, czę-

" wta«w f    rr4fy m4n«tymq

i harmonijnej. np J forti. i nS’ - ruch w gó-sgi • dół Bi dominancie i tomce, podobnie jak do«a J vindtoń, i vinti" (rys. B). Tonacje » obrębie rec. zmieniają się, modulują w po* gczcgółnych ariach (a 364, rys A).

Ark stanowią nunknięcie scen, po nich solista ceęsto wychodził; zawsze były możliwe oklaski lew. powtórzenie da rapu. Ciągłość dramatu by* la.sprawą drugorzędną. Opera rozpoczynała się ■rapofaańską tin/onłą (l 155), a kończyła chó* fan lub ansamblem solistów.

OMo poi stulecia opera seria staje się przedmiotem coraz ostrzejszej krytyki ze względu na nowe pcgWy mówiące o naturalności, prostocie i swo-raąn wyrażaniu uczuć Już B. MARCELLO mocno atakuje operę seria (77 teatru alla moda, Afcnecja 1721). podobnie hr. F. ALGAROTTI iSajgiotopnroperałnmuska, Lńorno 1755): Opera powinna wrócić do podstawowych za-ad.przede wszystkim do postulatu naturalno-iri. Natura jest tożsama z antykiem (a 367), opera winna więc pozostawać przy tematyce Bfltjcmcf.

Reforma operowa Cl LUCKA zmierza w podobnym kierunku - ku dramatycznej naturalności (rok 1381). Już LEO wprowadza arię dl adone li akcją) lub arię/wdanie (z dużą ilością tekstu); Amimmariu przemawia do człowieka oskarżonego o zabicie jej synka z gwałtownością i od* rażą. do synu z kolei czule i z miłością. Zmiana nastroju i gntyki jest widoczna w muzyce (rys.

A) nagle zmiany tempa, dramatyczno-pate-tyczne zawierania (fermaty), zmiany dynamiki Kfpp), melodyki (patetyczne, duże interwały wobec, przedstawionych w małych krokach, ..westchnień'*), zmiany tonacji i akomp Own. wywiedziona z drumutu, zaunia kontrastu przenika do muzyki, także czysto instrumentalnej, współtworząc język muzyczny klasycyzmu. Dramatycznemu continuum akcji przeciwstawia się jeszcze rcpetycyjoa forma arii da capo (s. 110). LEO utrzymuje wciąż typowo barokowy ruch, wewnętrzny i zewnętrzny, tworząc zamknięty obraz - numer (rys, A). Głównym kompozytorem oper seria jest JOH ANN ADOLF HASSĘ (1699-1783), Hamburg. Neapol, od 1733 w Dreźnie, nadworny kompozytor królów Polski i elektorów Saksonii. Augusta ll i Augusta III; autor Didone (1742). Solbnano (1758); żoną Has-sego byłu śpiewuczka FAUSTINA BORDONI. Patetyczna aria H ASSEGO (rys D) wykazuje jeszcze rysy barokowe. Nieliczne długie nuty były przez śpiewaka ekspresyjnie i błyskotliwie ozdabiane (tu zapisane z ogonkami w górę). MILLER podał w 1778 przykład tej. wówczas już przestarzałej, sztuki omumcntacyjnej: wzbogacił harmonikę za pomocą dysonujących przednutek (takty 16.18). uzupełnił melodykę synkopami (takt 17) oraz rytmami punktowanymi (takt 18), dopełnił i zastąpił linię biernikami (takt 161 n.) i figurami (takt 18). Nowoczesną postać dramatyczną przybiera ac-(umpagnato JOM MELLEGO z Fetonte. Fetonte uświadamia sobie, że murzyński książę Oricana zamierza ograbić ukochaną Libię. Jego początkowy spokój przeobraża się w szał: „Ach, otrząśnij się wreszcie zc swego letargu! Powstań! . Odpowiednio do tego JOMMELLI wzmaga tempo, impulsywnie zmienia dynamikę, przeciwstawia partie nicukompaniowane odcinkom czysto ork. lub dramatycznym akordom. Główni twórcy oper seria: LEO. PORPORA, PERGOLESI. HANDEL, później HASSĘ. JOMMELLI. GLUCK, TRAETTA, następnie GALUPP1, PICCINI, PAISIELLO, MOZART. Opery seria MOZARTA: Afltrldate. rittiPon-lo (Miirydutes, król Pontu. Mediolan 1770). Ascanio In Alba (Askaniusz w Albie, Mediolan 1771), llsogno di Scipione (Sen Scypiona, Salzburg 1772), Lucio Silla (Mediolan 1772). lin pastore (Król pasterz. Salzburg 1775). Idome-neo. rł di Cnta (Idomeneo. król Krety, Monachium 1781), Lo demenza di Tito (Laskawoić Tytusa, Praga 6IX 1791) - z okazji koronacji LEOPOLDA U na króla Czech, ostatnia opera Mozarta, powstała na przełomie lipca 1 sierpnia 1791.