Atlas muzyki4

XIX w. / Opera

uhSjSc-« nadal kultywowano gatunek _ Yr~ jako pisecciwagę grand opera. Z2kt*xv& tcmitiykrt ópćra comkjue odwołu-do dnia codziennego od dawna juz bywa-kutie iHmażiw i wzruszająca. zbliżając się nn-„rt Jo ivpu opery rewolucyjnej (s. 381). W okleją rcłtauracu općra conuąue często odzwiercic-Uuła ime«2czańskq skłonność do zestawiania ze j*łbąpo»«p»meewlotó. przy czym powaga składa oę lekko ku sentymentalizmowi, wesołość ku fr> wolności. Dominowała jednak francuska podniosłoś: i wdzięk. Inspirujący autor tekstów - EUGENE SCRIBE. Kompozytorzy: BOfELDlEU. Biała dama (1825), AUBER. Fht £*wfe(l830). HEROLD i ADAM. Lepastillon i* Lmgpeneau (1836).

tipen comiquc ran mówione dialogi, przez co ca bloku sztukom mówionym. Muzyka przerywa dialog i wykazuje tendencję do przyjmowania tonąy zamkniętych numerów. Składają się na we pieśni (romanse, ballady), małe arie, dow-wipoe lub liryczne ansamble, chóry (żołnierze, wieśniacy) oraz orkiestra pełniąca ftinkcję ilustracyjną.

1850 z opera comiąuc rozwija się dramę lyri-yur. o poważnych, lirycznych lub dramatycznych rysach (Faust GOUNODA, zob. s. 446). /drugiej stroiwgatunek ten zwraca się ku weso-k) opera bouffe i operetce. W teatrze Opera Co-m>que wykonuje się odtąd najróżniejsze utwory. Roufani operowy

Carmen BIZETA była pocz. pomyślana jako opera comkjue z mówionymi dialogami. Recyta-Wdokomponowune później przez E. GUT-KAUDA (Bizet zmarł 3 miesiące po niezbyt udanym prawykonaniu dzieła w Opera Comiąue) prawiły, ze formalnie Carmen zbliżyła się do pznd opera, do której jednak nie pasował jej ąmkter i realistyczna tematyka. Liryczne partie Michaeli przypominają dramę lyriąue: grani-ce między gatunkami operowymi się zacierają; uprawnione stają się wszystkie środki pozwalające asągnąć nowe efekty przedstawieniowe.. Za-wnóony środowiskowo temat wg noweli MERI-MEEGO i charakteryzująca tekst muzyka Bizeta są typowe dla nowego realizmu w operze, stanowiąc pierwowzór wł. weryznm (i 443).

Do muzycznego realizmu należą folklorystyczne tańce w Carmen. Bizet wierzył nawet, że w habanerze Carmen cytuje oryginalną hiszp. melodię ludową, znalezioną w hiszp. zbiorze pieśni (w rzeczywistości była to melodia skomponowana przez S. DE IR ADIERA, którego dziełem jest także tango La Mama). Silna chromatyka Bizeta i pełen temperamentu akompaniament charakteryzują los Carmen w sposób podobny do techniki motywów przewodnich. Środowiskowy koloryt odnajdziemy też w dowcipnej seguidUU (ryt. A).

opery 50$ ^wPuiy-

IS54 Byty to folia camerraniis IhR-Yfroóo^*1855. houffa por/m*

V / Francja: općra comkjue. operetka 449

t/ueites. općrettes) J. OFFENBACHA, określane jako ..genre primitif et gai**. Wieloaktowe opery komiczne nazywano operat bouffizs, dzisiaj - operetkami. Typowe są dla nich muzycznie lekkie, często aktualne chansons, modne tańce (kankan, walc, galop, polka) oraz marsze.

Inspiracji tańcom dostarczył PH. MUSARDze swym paryskim Varietć. Operetka musiała kończyć się szampańskim balem: w taki sposób materialnie i ekonomicznie zorientowane społeczeństwo maskowało wewnętrzny niepokój i pustkę. Paryż okresu wystaw światowych (1855. 1867) oddziaływa! na Europę i Amerykę. Na całym święcie naśladowano paryskie życie i paryskie operetki. Ton nadawał J. Or FE N BACH: Orphće aux enfers {Orfeusz w piekle, 1858) i La belle Hdlene {Piękna Helena. 1864) parodiowały wielkie antyczne tematy operowe. La riepari-sienne {Życie paryskie, 1866) - pusty patos i moralność epoki.

Ostatnim dziełem OFFENBACHA były Les Contes d'Hoffmann {Opowieści Hoffmanna, prawykonanie w Paryżu w 1881. po śmierci kompozytora), wielka opera romantyczna, która za pomocą lirycznej muzyki (np. barkarola - pieśń wenecka) oraz ramowego połączenia iluzji i rzeczywistością przedstawia na scenie, w sposób szaleńczo barwny i czarownic romantyczny, dwoistą naturę żyda (rys. B).

Dziewiętnastowieczne operetki nieprzerwanie cieszą się powodzeniem u publiczności od ok. 1900, poprzez obie wojny światowe aż do dziś. Francuscy kompozytorzy operowi FRANęOIS-ADRIEN BOIELDIEU <1775--1834), Paryż; Kalif z Bagdadu (1800). Jan z Paryża (1812), Czerwony kapelusik (1818). Biała dama (1825).

DANIEL-FRANCOIS-ESPRIT AUBER (1782-1871). Paryż, uczeń CHERUBI NIEGO; ok. 50 oper, m.m. Murarz i Husarz (1825), Narzeczona (1829). Fm Diavo!o (1830), Spółka z szatanem (1843). Niema z Por/iei(l828). GIACOMO MEYERBEER (JAKOB LIEB-MANN MEYER BEER; 1791 1864). Berlin, uczeń ZELTERA. od 1816 Włochy, od 1825 przebywa w Paryżu; wid kie opery: Robert diabeł (1831). Hugenoci (1836). Prorok (1849). Afryk,inka (1865); od 1842 głównie w Berlinie. HECTOR BERLiOZ (1803-1869. zob & 497); Bemenuro Cełłini 0838). Beatrice et Bónedict (Baden-Baden 1862). Trojanie (części* Bodcn-•Badcn 1859. Karlsruhe 1890). Potępienie Fausta (1846)

JACQUES OFFENBACH (1819-1880), Paryż, Kolonia, był wiolonczelistą paryskiej Općra Comkjue; w 1855 został dyrektorem teatru: ponad 100 dzieł scenicznych.

Li-O DELIBES (1836-1891). Paryż; La*m* (1883); balety Coppetia (1870). Svhk» (1S76). GEORGES BIZET (1838 1875). Pu ryz, uczeń HA LEWEGO. Nagroda Rzymska 1857; A»-Utwiacze pereł (1863), Piękne dziewczę z ł\rth (1867), pjamUeh f 1 $72). Carmen (1875). muzy^ ka sceniczna oraz suita AHezJanka (1872).