Atlas muzyki6

XIX «. / fortepian II/ dojrzały romantyzm 473

MN

4V

al |xhv. tyUoo na fort. *vkif pełna nanuętmi*

onalnic wypracowana

eł fcpntmpunktwmc).

i (ijc> IDO),błysto* \in\ch lub churaktc-

na motywie a" -o ■f^srx₁ 'ZSSSZm nanv.sku pięknej METY i ltai)(tnyr IktpUfons op 2 (1829-'ij* 147$. iy> A). w Etiudach ny Ptiganłnie-i J j, jjLtji &fcumunn pntnikiwał możliwo-£paańHkat* aa fort. wirtuozerii PAGAN1-s'tKXX podobnie jak w drugim cyklu sześciu

833): mktZwkp-x 470. ryx C); Toaata op BACHA, środkowy ode.

; JOnuHo/op. 9 (1833-52* Cn»on hmtauw m op 12(1837); jpMpMioirop 130834-1837.1S52). Setamann zwiększa możliwości ekspresyjne łan ■ iprońłi ..orkiestrowy" W war. 2. nakła-dęt aęiu «b*c 4 wantw> brzmieniowe. o n>/-agijtmtt. dyamatorogmotywioe (dopełniane t w koncepcji Ktrwuwej). Wu. 9. przyno-1 a fnfeoiM akordy w manierze spkcata W nar. 12. (finał»bram nr tutti ang. pieśń dc* &omsng. pomvie BENNETTOWI <r>*

»/•»»% 140835-1836. 4S3k&eni to,rofi 15(1838). Kretslenaruj ?i?^CI    *⁴**.0*D* Fantazja

Mrop 17 (1836-1838). dedykowana LISZ-TOH zaplanowana jako Wielka sonata dkt P«Mę«nui pomnika "“•HOYENA w Bonn. później częśd ołrzy-®Jv Ruiny, takt tryumfalne (Trofea), Jttwiwańiy (AiśwvX onu nioelo SCHLE-l8(l83fy#ovdetty ? 21 (1*38): Sonata go>u>l/op, 22 0833-1838); g&M&keop. 230839). 1840 to rok pieśni JSSS*Sm-******AtHanJhmlottkiron &*n» fcfreop. 82 (1848-1849): Gtsange mr frwteop 133 (1853) Zainteresowanie Schu-

■maa muzyka BACHA zaowocowało 6 fugami

ot B-A*C-H op M na organy lub fort. pedałowy HtońCURnożna 11*45) i 4 ługami op. 720845). >r?4«ryk Chopin (1810-1849. s. 477) istotnie •plyaąt na twórców dojrzałego romantyzmu. Typowo polskie są polonezy i mazurki. Charakterystyczna melodyka, rytmika taneczna i zaawansowana romun tyczna harmonika detadają się na roziskrzona żywiołowość oraz poetycka melancholię (rys. B).

Ferenc Uszt (1811-1886. & 481) jako cudowne dziecko i uczeń CZERNEGO wcześnie zetknął nc z wfefemka trakcja pianistyczna (BEETHO-VENj. a od 1823 z europejskim tyglem kultu-mtm w Paryżu, gdzie zafascynowali «o zwl. PAGANINI I BfcRLIOZ flodobniejak SCHUMANN dażsl do osiągnięcia na fortepianie wir- r-mtatń PAGANINIEGO (zob niżej). Fórtepia-BwS^X//to> CZERNEGO wwobr^j

^M£sZ*<mU faKi-ni" "'I BERLiOZA

fmiwfAtgn _Bteak<Af(tDi

A en

Sn.

(1833) ukazuje nowatorstwo Liszta w przeniesieniu faktury orkiestrowej na fortepian. Ok. 400 transkrypcji symfonii, oper. pieśni (SCHUBERT) i m.. a także swobodne fantazje, takie juk parafrazy nt Don Gtmamtegn lub Rigolerta- wszystkie te kompozycje należały do typowego repertuaru jego koncertów. Wielokrotnie przerabiał swe dzieła, co wskazuje na obecny w nich element im* prowizacii. doświadczenie koncertowe oraz zmienność koncepcji. Charakterystyczne jest występowanie poznmuz. treści. Główne dzieła: 12 Etiud (1826). druga wersja - 1838, trzecia, jako Etiudy transcendentalne-1851; Grandęfan-taidc de brawur c sur la Chchette de Paganini (1832); Apparitions (1834); 6 etiud wg Paganiniego (1840). dedykowanych CLARZE SCHUMANN. ostateczna wersja: Gnmdes Etudes tfaprłs Paganini (1851); Lata płelgrzymstwa: I. S:\uik arki (1848-1853.9 utworów z cvklu Album wędrmwa, 1836), 3. Wiochy (1835-1859.7 utworów. wśród nich Sonata dantejska, jako suplement Wenecja i Neapol. 3 utwory. 1859). 2. Rzym (1867-1877, 7 utworów); Harmonie poetyckie i rei wg wierszy LAMARTINE'A (1845-1852, 10 utworów ); 3 Etiudy koncertowe (1848), opublikowane w Paryżu jako 3 Ciprfcej z tytułami llh-mento. La leggierezza, Un sospinr, Consolatkms, wg wierszy SAINTE-BEUVE’A (1849); Ahtrato. etiuda koncertowa (1852), w wersji skróconej jako Mitrceau de salon (1841); Sonata h-moll (1852-1853). dedykowana SCHUMANNOWI; Iłeinen. Klagen, Sorgen, Zagen. wg kantaty BWV 12 BACHA: 12 Preludróte (1959)i Wariacje 11862); Walc „Mefisto" (1861); 2 Legendy (1862); 2 etiudy koncertowe (Poszumy leśne, Końmi W gnomów, 1863); 2 Elegie (1874-1877); 19 Rapsodii zgierskich (od 1851);

Muzykę cygańską utożsamiano z węg., co było w XIX w. powszechnym błędem, skorygowanym dopiero dzięki badaniom etnomuzykołogkznym BARTOKA i KODALYA. Oprócz pieśni i tańców chłopskich Cyganie wykorzystali zwŁ raeło-

rc wykonywali na swój sposób w węgierskim kolorycie : z użyciem skali cygańskiej, określonych ozdobników, wyrazistych rytmów i w typowej obsadzie skrzypiec (wiodący prymariusz). klarnetu, basu (wiol. lub kontrabas) oraz cymbałów. Cymbały (węg. cimbalom, niem. Hackbrett: i 34 i n.) są uderzane za pomocą 2 pałeczek, mają brzmienie z dużym udziałem alikwo-tów, umożliwiają stosowanie tremolit i szybkie figurage, eo LISZT naśladował na fortepianie (ryś. C). Kompozytor sięgał często po dwuczęściowego czardasza (węg, esardas. taniec w karczmie, wykształcił się ok. 1830 z wcześniejszego verbunkos) o układzie wol-ny-szybkl (lento/lassan-friśka). Temat początkowy // RapsotUi węgierskiej LISZT zanotował w Rumunii (rys. C).

Muzyku Cyganów węgierskich inspirowała twór czość urtystyczną od HAYDNA SCHUBERTA po BRAHMSA (airongarv.se). Mniejsze są wpływy Cyganów hiszpańskich (flamenco, gitom).