Atlas muzyki 6

XIX w. / przełom stuleci II / Strauss, Busoni 513

ur. II VI 1864 w Monachium. «2*?KI949 W Oarminch. syn wnltornurty; Stew Monachium. W 1^5 zostaje rn^r-Smdyiefctorem muz. w Mctmngen (jekona-$£*BULOWA). w 1886 pracujejako dyry-& Monachium, n od 1898 w Berlinie (od Ros fcnernlny dyrektor muz. miasta). W la-J9I7-1920 wykłada kompozycję w Kon-setwiwtrium w Berlinie: od 1919 przez 5 lat kiereje wiedeńską Staatsopcr (z. F. SCIIALKIEM).później przebywa głównie w Gar-misch. w latach 1933-1935 jest prezesem Rctchsniusikkamrńcr (Muz. Izby Rzeszy), piwmsty symfoniczne: Strauss połączył poetycką inspirację ze strukturą muzyki absolutnej: .Program poetycki może być inspiracją dla ocwych konstrukcji formalnych, tam jednak, gdfefó muzyka nie rozwija się logicznie sama zstebie, a wiec w przypadku gdy program ma pełnić funkcje zastępcze, mamy do czynienia x muzyką-literatunT (Strauss).

ZJtaliiop 16(1886). fantazja symfoniczna; Don ***** 20(1887-1889. wg LENAUA): Makbet op 23 (1886-1891); Śmierć i wyzwolenie on 24 (1888-1889): Walka i zwycięstwo (1892): Dyl Somatedop. 28(1894-1895: &498in.); Tako rze-at Zaytuąra op 30 (1896. wg NIETZSCHEGO); Don Kichot op. 35 (1897. wg CERYANTE-SA). wanage sym£ z wiolonczelą sok>; Życie bo-batem op 40 (1899, autobiograficzny).

Syfonie programowe: Smfonia domestica op 53

MnoK?^t^^,°8^ra5^czna): Symfonia alpejska op 64(1915). Strauss tx powiększa orkiesuę. Wydali    i^raklatu o instrumcniacji

ERLIOZA (Lipsk 1904). Klasycy styczne bód-jcagowaiue - kam. obsada opery Ariadne (1912). SES; j**?- Strauss by! kontynuatorem WA-WHfcKA, stosując technikę motywów przewód-"I? i scenicznie nośną charakterystykę postaci i marzeń,ale znał też Jcontemplacyjny ansambl”. ^rozw,J^ający akcję dramatu w sposób Ł skupiony. om za pomocą czystej muzyki niż słów.

-    buntram (Weimar 1894). do własnego tekstu. -Ruersnot (Drezno 1901). wg WOLZOGENA.

-    Salonie op. 54 (Drezno 1905). wg O. WILDE'A; muzyka pełna namiętności, barw i awangardowo śmiała: np charakterystyczny motyw Nar-raboth z silnie ekspresyjnymi interwałami rozpiętymi nad ekstatycznym, wzmagającym się chromatycznie trcmolo orkiestry (rys. B).

-Elektra op 58 (Drezno 1909), tragedia HUGONA VDN HOFM ANNSTHALA (1874-1929). który stal się dla Straussa librecistą idealnym.

W Etektrze Strauss ogromnie rozwija cksprcsjo-rustyczną wyrazowość. Nie przekracza jednak granic tonaJnośd (jak SCHONBERG w 1908). tle znów zwraca się ku postawie klasycyzująccj. odniesionej do conalności, melodyki, formyitp. lecz także estetyki (ideał Mozartowski) i to-knmnrnmi^owcco stosunku do publiczności.

'HOFMANN-

i środowisk, jak też operetkową stylizacją w walcach. Wstęp jest pełen wzburzenia i gwałtowności (stOmtisch bewegt), lecz doskonale zharmonizowany z sekstowym opóźnieniem (có) i wejściem na tercję (gfe). W końcowym du-_ecie Sofia i Oktawian łączą się w miłości i ter-

S^wym błogostanie (G-dur), na który nakta-‘ją się charakterystyczne brzmienia czelesty i harfy, jak spadające srebrne krople (rya CK - Ariadna na Naxos op. 60 (Stuttgart 1912, rewizja 1916). jednoaktowa opera kam., tekst HOFMANNSTNALA, do wyk. po spektaklu Mieszczanin szlachcicem MOLIERA;

- Kobieta bez cienia op 65 (1917. prawyk. Wiedeń 1919), wg HOFMANNSTHALA;

- Intermezzo (Drezno 1924). tekst własny;

- Helena egipska (Drezno 1928. nowa wersja Salzburg 1933), tekst HOFM ANNSTHALA. - Arabella (Drezno 1933). wg HOFM ANNSTHALA;

-Milcząca kobieta (prężno 1935), & ZWEIG «t JONSONA;

- Dzień pokoju (Monachium 1940). wg 1 GREGORA;

- Dafne (Drezno 1938). wg J. GREGORA;

- Miłość Danae (Drezno 1940), tekst X GREGORA;

- Capriccio op 85 (Monachium 1942). tekst C KRAUSSA i Straussa.

Katalog dzieł: MULLER VON ASÓW (1959-1974).

Femicdo Busoni, ur. IIV1866w Empofc k. Floien-cji.zm.27VH 1924 w Berlinie, piajusia i kompozytor. Od 1894 studia w Berlinie. 1907-1908 pobyt w Wiedniu, od 1913 w Bolonii, od 1915 w Zurychu, w 1920 powrót do Berlina.

Pełne niezwykłego uduchowienia kompozycje Busonicgo obejmują wszystkie gatunki. Stylistyczne bogactwo dzid ukazuje twórcze zmagania historii z nowoczesnością ok. 1900. na które Busoni wywarł istotny wpływ Jego wczesna twórczość jest neoromantyczna, bliska LISZTOWI (utwory koncertowe, balety, poematy symf.). później Busoni dociera do granic tona!-ności. które - zainspirowany op 11 SCHONBERG A - przekracza w Sonattna secomŁt. Sekunda jawi się to jako dement stek eicspre-syjny i konstytutywny. Swobodny puls rytmiczny przezwycięża wszelkie ograniczenia wynika* jącezmetrum(brak kresek lukrowych). Arprg-gio rozbrzmiewa jako subtelne zestawienie dysonansów w mieniących się barwach (rys. A). Później Busoni wraca do struktur k lat)* rnjch (& 520). Dowodem czci. jaką żywi dia BACHA, jest opatrzone bogatym komentarzem wydanie jego dzieł. Ważną rolę odegrały piwna Busocuo-go. zwf. Eritwurf emer neuen Asthetak dar f Kunst {2arys nowej esOetyki wnłf. Triest 1907) Niektóre dzieła Koncert fort z chórem rnętkun op 39(1904. OEHLENSCHLAGBR). Ftmtazja indiańska na fort. i ork. Op 44 (1915). łamśmdm contrappiuttistica (1910). opery. Dar Bnturwahl (1912. wg HOFFMANNA). TWunfc# U916). Arbcchino (1918). Dr Faust (op posth. 1925).