Atlas muzyki1

\IX w. I muzyka kameralna I / solowe instrumenty smyczkowe 483

„i, Mhkt*Ih*I wyróżnia jej charakter i ob-'•***», _fv«slo / fortepianem) lub zespół *o-

.“"'ilrtminwniulny- ta *****    «•-

obsady orkiestrowej. chóralnej).

rfwtsBMliy «i>vzkowc ISST Techniku wiolinistyczna b. rozwinęła dzięki PAGANINIEMU -Łllo m n»śl*^M$0 wirtuozerię. ffix>LO PAGANINI (1782-1840). Genuu,

¹ _cudmvnc dziecko (koncerty od 1794); uczeń 0. COSTi’ (kapelmistrzu katedralnego w Genui). HOLLI. PAERA (kompozytor operowy w fhirmie i Bolonii); 1805-1810 Luccu. byt kapelmistrzem i skrzypkiem na dworze księżny KUSY RACIOCCH1. siostry NAPOLEONA'; jdaifg prowadził źyde w olnego artysty; w 1828 pftwsat podróż do Wiednia i in. miast, często w Paryżu. Londynie.

Paganini uchodził za wcielenie romantycznego artysty o fantastycznej, niemal demonicznej si-koddaaływaniii i fascynującej technice gry (un-lycjpoual typowy w XIX w. podziw dla techm-l&raiał niezwykle ruchliwą lewą rękę o dużej nwpiętotó. Wprowadził m.in.: skrajnie odlegle zmiany pozycji (rys. A, IX); .skaczący*¹ smyczek (rlcochet; IX);

-podwójne tryle (III);

-    jedooaesiKi grę smyczkiem i pizzicmo (lewą ręką; aaIY);

daudżwięki: tercje, seksty. oktawy (IX). równo w hiegnikach;

-    warianty q\sur,

-    storduturę według potrzeb.

Temat XXIV Kaprysu (La ctunponella) często 7.„£l^2edm,0łcm opracowań wariacyjnych iLISCT. BRAHMS. RACHMANINOW LUTOSŁAWSKI; rys. A).

Oada: 24 Kaprysy op. 1 (komponowane do 1810, wyd. 1820); po 6 sonat na skrzypce i sita-j ojx 213 (1820); koncerty (s. 507) i in.

Faniazju, silu ekspresji i pozorny brak technicznych ograniczeń Paganiniego inspirowały kompozytorów i wykonawców (SCHUMANN. USZT. CHOPIN i in.),

W zestawieniu z jego wirtuozerią inni skrzypkowie włoscy, jak E. C. SIVORI, P. ROVELLI. Ti M MILANOLLO. T. TUA. E. POLO. tracili znaczenie.

Vjfc Francji kontynuatorem wielkim tradycji wio-linistycznej przełomu stuleci byl BAILLOT i jego uczniowie: F. A. HABENECK (t 781-1849). J.-K MAZAS (1782-1849); własną tradycjo wytworzyli: D. ALARD (1813-1888), P. DE SARA-SATE( 1844-1908). 1-1, LEONARD (1819-1900), 11 MARIE AU (1874 1934). M.-P.-J. MAR* SICK (1848-1924).C. FLESCH. J-THI^AUD. Później wyróżniali się: CH.-A. DE BĘR-IOI (1802* 1870: Methodc de MMi}. WjPSÓ »«zcn. BdR H ViEUXTEMPS (1820-1881). którego

feassa

i)766 1831. jemu dedykowunu jest Sonata op. 47 BEE rHOVENA. zw. kreutserowską).

L. J. MASS ART (1811-1892). H. WIENIAW-SKI (1835-1880), F. KREISLER (1875-1962). Do arcydzieł fr. muzyki skra. należy Sonata A-dur C FRANCKA (znana też w transkrypcji na altówkę, wiol. lub flet). Miękkie akordy sentymowe na pocz. przywodzą na myśl WAGNERA, podobnie jak wicie cech linii melodycznej I harmoniki. Franek byl twórcą urozmaiconej, ekspresyjnej muzyki, zawsze dbał o integralność formy. Np. z charakterystycznego akordu nonowego rozwija się w sposób jakby wyśniony, intuicyjny 1 temat (ryi C).

W Niemczech wiodącym skrzypkiem byi L. SPOI IR (1784-1859), kapelmistrz w Wiedniu i od 1822 w Kassel, autor podręcznika gry na skrzypcach (Fiolinschule, 1831). Liczne dzieła, zwl. duety, koncerty (s. 506 i n.). Jego uczeń F. DAWID (1810-1873) był koncertmistrzem orkiestry lipskiego Gcwandhausu, MENDELSSOHN dedykował mu swój Koncert skrzypcowy. Do dziś grywa się dzida wydane pod red. DAVIDA. Inni skrzypkowie: F. W. PIXIS(1785-1842; Ptaga). M. M1LDNER (1812-1865; Praga). O. SEVOK (1852-1934; autor ważnych etiud); w Wiedniu działali: A. i R WRANITZKY, I. SCHUPPAN-Z1GH (1776-1830; zaprzyjaźniony z BEETHO-VENEM). F. CLEMENT, J. MAYSEDER. J. BÓHM oraz GEORG i JOSEPH HELLMES-BERGER; w Berlinie - JOSEPH JOACHIM (1831-1907), przyjaciel BRAHMSA.

Spośród bogatej literatury na instrumenty smyczkowe wyróżniają aę: sonaty skrzypcowe SCHUBERTA (Sotuitiny) Dniur, a-moll g-nioll (D 384, 385,408), Duo A-dur (D 574) oraz Wielko fantazja C-dur (D 934). SCHUBERT skomponował leż Sonatę a-moll nu arpeggione i fortepian (D 821,1824, zw. Arpeggione, dziś wykonywana na wiolonczeli lub altówce). W 2. poi. XIX w. szczególną pozycję zajmuje BR A H MS; 3 sonaty na skrzypce i fort.: G-dur op 78 (1878-1879. motyw z Rtyenlied op 59). A-dur op. 100 (1886) oraz d-moll op. 108 (1886); 2 Sonaty klametimr op. 120 (1894). wykonywane także na altówce; 2 sonaty nu wiolonczelę i fortepian. c-moIJap 38 (1862-1865) i F-thir op. 99 (1886).

Sonata e-moll ukuzujo twórcze wykorzystanie przez BRAHMSA swych doświadczeń z muzyką przeszłości, szczególnie z dziełem BACHA. Temat I. romantycznie ruchliwy, wywodzi się z Contrapuntus III / Buchawsklcj Kunst der Fugę (fuga lustrzana. Conirapuntus XIII). TYzy glosy fugi są rozdzielone pomiędzy fort- partie lewej i prawej ręki oraz glos wioloo-czeli (rys B. schemat ekspozycji). Do Algi wplata Brahms liryczny epizod, w którym kontrapunkt 1 ulega swobodnemu odwróceniu i wariacji. całkowicie zatracając barokowy durak-ter i przechodząc w sposób romantyczny w odmienną sferę wyrazową (ryi B. nikt 53). Bogatą literaturę na instrumenty smyczkowe znajdujemy w twórczości DYORAKA. FAU-REGO, GRIEGA. LALO. SMETANY. CZAJKOWSKIEGO, WIENIAWSKIEGO i in.

£