Atlas muzyki!9

XX w. / muzyka rozrywkowa I / Jazz 1: Nowy Orlean - Chicago 539

vgrodan> iazzu - Nowy Orlean. Jazz stworzyli \furzvni z Nowego Orleanu (Lucjana). łącząc elementy tamtejszej muzyki: własnej afroamery-hjńdtiąf tradycji. spirituals (s 541) i muzyki bia-k_v|i. tzn. granej przez zespoły taneczne i orkiestry wojskowe typu europejskiego.

Na w7Ór białych brass bands (orkiestr dętych) powstały w XIX w. czarne marching bands, grające ouiisże. tańce, pieśni, chorały, spirituals. bluesa itp w czasie pogrzebów, wesel i &viąt. Marching bands ok. 1890 zmniejszyły się. tworząc pierwsze jazz-bandy. występiyącc w barach Nowego Orleanu W tjpowej (solowej) obsadzie: komet (lub trąbka), klarnet puzon, tuba basowa (lub kontrabas), banjo (gitara lub fort). Przejęły one harmonikę funk-03x14 i rytm marszowy (2/4).

Ragtime to nazwa stylu muzyki fortepianowej powstałego ok. 1870 w St Louis. Łączył on europejską muz. taneczną i salonową (marsze, polki itp) ze stylem gry na banjo.

Lewa ręka regularnymi beats wyznacza takt 2/4. często z ósemkowymi synkopami (oktawa basowa na 4 zamiast na 3, przed takt >, prawa ręka gra na tym tle typową xynkopowxtnq melodię off-bcat, stąd ragged linie, dosł.: poszarpany czas (rys. A).

W latach 1900 1910 ragtime staje się bardzo wirtuozowski, komponują go czarni pianiści: SCOTT JOPLIN. JAMES SCOTT, jak i biali, np JOSEPH LAMB.

Charakterystyka jazzu. Sposób muzykowania 1 wypowiadania się Murzynów, nawiązujący do dawnych praktyk mieszkańców ich rodzinnych ktgów. sprawił, że istotą jazzu są:

~ bot-intonariom pełna emocji, bliska murzyn-“^,m językom, nieczysta emisja dźwięku (dir-ly lones) przy śpiewaniu i graniu, z prześlizgiwaniem aę z dźwięku na dźwięk (portamento). vibraio. drżeniem dźwięku, mruczeniem, westchnieniami. pauzami i szmerami (rys. B); in-jjumenty dęte naśladują śpiew (sinąing homs): -błuenaler. tercja i septyma występują wymiennie jako wielka i mała. w znaczeniu różnych barw. a nie dur i moll, szczególnie w bluesie (rys. B);

- off-bear. wszystkie odchylenia od regularnej miary taktu {beaiy. rozciągają się od zapisanych syn kop aż po najsubtelniejsze opóźnienia i przyspieszenia: off-beat wnosi charakterystyczny drłve (dosł.: parcie naprzód) i swing (dosł.: rozkołysanie);

• alterarja bogatsze barwy harmoniki funkcyjnej. wpływ późnego romantyzmu i impresjom-zmu. aź po stosowanie górnej i dolnej ultcru-cji kwinty itp. (rys. B);

—zasada call-and-respunse: zmiany responsoryj-ne na wzór afrykański między intonującym zawołanie {colt sta ternem) i chórem, śpiewającym odpowiedź (responte. ref mm. % 540, rys. C). często z nakładaniem się fragmentów tego samego tekstu lub wielu tekstów, w bluesie śpiew (trąbka) - zawołanie, fortepian (puzon)

"odpowiedź (rys. D);

- impr<nvtutc/a: dopiero udoskonalenie techniki nagraniowej przynosi aranżacje 1 komponowanie;

- polifonia-, instrumenty melodyczne wprowa-dząją tmpiowizacyjne warianty, ozdobniki 1 fi-purat^e melodii, zależnie od jej rejestru, typu i nastroju, tak że powstaje heter*•fonia i pozorna polifonia: w górze skali zwinny klarnet, pełna blasku trąbka w średnicy, potężny puzon w dole; sekcja rytmiczna tworzy harmoniczny i metryczny fundament (rys. C). Późniejsze aranżacje i kompozycja przynoszą kontra-punktycznie doskonalą polifonię Blues (błue devUs), melancholia, wyraz cierpień niewolników - źródło jazzu od wczesnego wiejskiego, poprzez klasyczny miejski aż po dzisiej* szy (s. 544, rys. E).

Słynna bluesowa śpiewaczka BESSIE SMITH skarży śę w Empry Bed Blues na ból głowy i samotność. Pierwszy wers zawiera zawołanie stanowiące rytmiczną i melodyczną całość, szcze-gólnie na słowach ..aek in^r head". odpowiedź grana jest na puzonie W bluesie trzy takie wersy (po 4 takty) tworzą jedną /wrotkę albo chortis (12 taktów). Następstwa harmoniczne w chorusach są w klasycznym bluesie stale (schemat - ryś. D). BESSIE SMITH nicznacz-nie je zmieniła w pierwszej zwrotce (rys. D). Na tym samym schemacie może być oparta dowolna liczba zwrotek i chorusów.

Nowoczesny blues, często czysto instrumentalny, nie respektuje ani klasycznej budowy, ani dawnego wolnego tempa.

Di xie!and (1900-1920) jest wczesnym naśladownictwem jazzu nowoorieańsk iego przez białych muzyków (Dlxiehtnd w XIX w. południowe steny Ameryki). Słynne orkiestry: Rełitmce Brata Band (1892-1993) i Ragtime Band i 1898) JAC-KA ..PAPY” LA IN E'A oraz Origtnaf DMriamd Jazz Band i 1914), przyczyniły się do dalszej popularyzacji jazzu (pierwsza płyta w 1917) Chicago (1920-1930). W 1917 zamknięto drid-nicę rozrywki StoryviUe w Nowym Orleanie Wielu muzyków podążyło do Chicago Czarni i biali grali razem. Styl chicagowski ma kat Ma nation oraz nowe hat^solos gwiaad- w irt uo/ów. jak KJNGOUVER. L ARMSTRONG. JEL-LY ROLL MORTON«itu Instrumenty irauą częściowo wymienione: gitara i fort zastępuj* banjo. kontrabas tubę często saksofon - puaoa Słynne zespoły: A mjr Oitwr‘s damie Jazz Rami z L. ARMSTRONGIEM (1923); L tmimwr and his Hot Fit* (1925) i Hot 5001(1427); JrMt Roił Hortom's Red Hot /Vinn (1936)

Muskrat RantNe ARMSTRONGA (nagranie Chicago 26 II 1926) używa dwóch rożnych chorusów (I. 2k których następstwa harmoniczne dają się pngnitn¹ Cśb utwór składa tac

Dwie zbiorowe improwizacje są ramą dla tracch improwizacji solowych Itako z stoag l. z AR MSI KONGIEM gwiazdą w środku (ryt

Jan chicagowski oczarował teksu Europę 1 w>-wąvt wpływ na muzykę łat dwudziestych.