Atlas muzyki0

KlAsvcvzm / muzyka orkiestrowa IV / symfonie Beetho\ena 421

**■& rowmwczęśa cykl. żywe i dosadne scherzo 0* ■gL-ta, a finał ma większe znaczenie.

*fp!W °^{biC WykaZUią WyraŻnC wp!ywy}

(!&)'«»), zainspirowana przez fr.l

i^,,Sdbra w Wiedniu, gen. BERNADOT-iJH|S Sinfo^i grand? intiiolata Bonapar-IBS rorni zmieniony przez Beethovena.

^:f iin*vaneftó koronacją NAPOLEONA na ''Sj-a-wmaju 1804. na hardziej ogólny: Stnfo-^Lfca, cOMposla per festeggiare U soryenire , Zjnduonto, Rozmiary, struktura i treść nowością. Oto 3 przykłady:

‘ początku rozbrzmiewają dwa krótkie akor-11 tutti; inktoiwencjonałny. energiczny gest Zjawia Się temat - prosta melodia trójdżwię-podobna jak w uwerturze do Bastien und Basiknnt MOZARTA. T\i jednak sprawia urażenie masywnej na skutek powierzenia jej wiolonczelom, a obecność pełnych napięcia sp&op i tremoli nadaje jej ciężki charakter tu MOZARTA jasne skrzypce, prosty akompaniament). Melodia nie biegnie bez przeszkód. lea zatrzymuje się w pełen napięcia sposób na cis (rys. B). Wszędzie odczuwa się wolę dobitnej wypowiedzi.

-PrmJrcpryzą II róg cicho, jakby z oddalenia, gra główny temat w Es-dur ponad smytzko-w)in tremolo w B-dur (bitonalność). Brzmi to dysonansowo ima uzasadnienie pozamuzycz-ae (dal itp). Następnie nabrzmiewa tremolo (przez 2 takty, odpowiednio do dwóch akordów pająkowych) i rozpoczyna się repryza (rys. B). -Przed kodą Beethoven rozbija gestyczną normę za pomocą niezwykle uporczywych syn kop (wariantów początkowych akordów): rozbudzający akt woli.

GęK II to często wykonywany Marsz żałobny, a. III- Scherzo, finał stanowią wariacje na te-BW z Prometeusza (s. 432).

IV Symfonia. Wielka, absolutna muzyka, pełna fantazji i piękna.

t Symfonia (Symfonia losu). Motyw początkowy („Tak los puka do bram". Becthoven do SCHINDLERA) to bardziej gest niż motyw, jego rytm jest typowy dla Beethovenn, Smyczki podejmują mutacyjnie motyw losu i formują zeń temat I (fragmemacja tematu: skrz. U. altówki, sbz. I; rys Q,

Temat II wywodzi się z l: sygnałowi rogów//* odpowiada w p dolce melodui smyczków z wariantem motywu losu w basie (rys. C). Wszędzie itjawnrajn się współzależności. Cl Dl opracowuje rytm motywu losu w charakterze scherza (metrum 3/4. przesunięciu akcentów), jeszcze wy-raźniejsze jest to od taktu 19 <ry*C; zołza. 106. m C); Stretto wiedzie poprzez moll do pro-BUomr-go finału w dur. Moralna jednooczna: pne noc ku iwmiłu. kę ku Zwycięstwu (aoh recen^a E T. A. HOFF-

MANNA, a 437).

VI Symfonia {Pastoralna), powstała równoległe z V. jest typowym dla Beethovena przykładem dwoistej pracy: tam bohaterskie gesty, muzyka absolutna- tu przeżywanie natury. idyOkzność, programowość (s. 148 i n.. program odpowiada symfonii J. H. KNECHTA Toagemalde der Natur. czyli Dźwiękowe obrazy natury. 1784). Dzieło jest utrzymane w pastoralnej tonacji F-dur. Niewielki jest w nim udział malarstwa dźwiękowego (śpiew ptaków, burza; s. 128), na którego temat Beethoven wypowiadał się sceptycznie: „wszelkie malarstwo zatraca się. jeśli zbyt daleko wejdzie w muzykę instrumentalną*’ (szkice). VD Symfonia. Prometejsko-dionizyjska afirraa-cjażycia. szczególnie dzięki elementom rytmicznym (apoteoza tańca. WAGNER).

Vffi Symfonia powstała wraz z VII. Dziesięcioletnia przerwa w komponowaniu symfonii.

IX Symfonia. Po szkicach do I cz. i Scherza, z 1817-1818. nastąpiła przerwa z powodu prac nad Miss a solemnir, właściwa kompozycja rozpoczęła się latem 1822. Symfonię zaczynają podstawowe interwały (kwinty, kwarty, oktawy), jakby kształt tematu miał się dopiero wyłonić z pratworzywa (jak później u BRUCKNERA). Tonacja d-moll niesie głębię, powagę i dramatyzm. Scherzo i część powolna podejmują nastrój i treść części I (układ części s. 148. rys. B). Obecność solistów i chóru w finale zbliża gatunek symfonii do oratorium. Beethoven już w Bonn pragną! opracować muzycznie Odę do radości SCHILLERA, następnie w 1812 planował skomponowanie uwertury z chórem do jej tekstu (powstało op 115 bez chóru. 1815). Prosta melodia ody (rys. D) wykazuje pewne podobieństwo do tematu wokalnego z Fantazji C-dur Op. 80 (1808) która z kolei wywodzi się z pieśni GegenUbe z wAduSetifzcr eines Ungełiebtcn {\T9S, BURGER).

Wstęp do finału rozpoczyna się pełnym dramatyzmu fragm. odaestrowym (Praso, d-moll), rc-cytatywnymi interpolacjami instr. (wiolonczelo oraz cytatami z 3 pierwszych części (integracja cyklu; rys D). Następnie rozbrzmiewa temat Od} do radości (w dur) z recytatywem i nowym rozpoczęciem. Zostaje jednak przerwany: chaotycznie i rozpaczliwie wdziera rię weń początek Pre* sto (d-raoll). I wteszrie wkracza barytoo („O bracia, nie te tony!-”).:śpiewa temat radofca i zaczyna chóralny finał. Bectbovcn opracował fragmenty OWy SCHILLERA w formie 5 wariacji z elementami muz. janczarski^) onu kulminującej kody. Prawykonaniu dodo 7 maja 1824 towarzyszyło wykonanie uwertury op 124 oraz Kyrie, Credo i Agnus Do z Miau soJemnu, zapowiadanych jako „hymny". Idealizowany duch antyku, religijna żarliwość wraz i wnfacdaą wiary, myśli i optymistycznym humanizmem łączą się, tworząc punkt kulminacyjny klasycyzmu. SCHINDLER napisał w notesie głuchego Beethovena o zachwyconej publiczności: „przygnieciono. zdruzgotana wielkością Pańskich

dziel".