Atlas muzyki"7

XX w. / muzyka po roku 1950 V / elektronika, przestrzeń, czas 555

tfiinh* dcktronlc/na pojawiła sięok. 1950, wraz i wynahductn zapisu na taśmie magnetofonowej, jjleo nowy rodzaj muzyki, oprócz śpiewu i gry na jrtsir! pojęcie to oznacza brzmienia i kompozycje powstałe w sposób czysto elektroniczny.

W1951 założono pierwsze studio muzyki elektro-nicind przy rozgłośni Nord-West Deutsche Rundrunk w Kolonii (kierownictwo: H. ElMERT.od 1963 -STOCKHAUSEN). Później

Stały kolejne; 1953 Mediolan (BERIO. MANA), 1957 Warszawa (Studio Muzyki Eksperymentalnej PR. IPATKOWSKI). 1958 Bruksela. 1970 Lićge (oba POUSSEUR). 1964 Utrecht (KOENIG). 1971 Fryburg (HALLER). [975IRCAM w Paryżu (BOULEZ); w Stanach Zjedn. główną rolę odgrywa Uniwersytet Princeton i Electronic Musie Center nu Uniwersytecie Columbia, zwt. dzięki M. BABBITTOWI: serie (od 1952) i syntezatory (od 1961).

I fan od 1951: czysta elektronika, pierwsze koncerty publiczne 1953-1954 (z samymi głośnikami. STOCKHAUSEN, Siudien l fi). Praca kompozytora polega na zestawianiu różnorodnego materiału brzmieniowego (tony sinusoidalne lich złożenia, impulsy, szumy, filtry itp.), jego przetwarzaniu (zniekształcanie, dodawanie pogłosu) i synchronizacji (tworzenie integralnej kompozycji). Rezultatem jest nagranie na taśmie magnetofonowej. Nie potrzeba już interpretatora ani partytury (rys. A. partytura słuchowa):

- wysokości dźwięków: 81 tonów sinusoidalnych od 100 do 17 200 Hz (log 1.0665). prostokąty w górnym polu oznaczają mikstury tonów sinusoidalnych (barwabrzmienia zob. niżej), lima dolna oznacza najniższy ton sinusoidalny; “ tkania dźwięku: długość prostokąta to długość odcinków taśmy magnetofonowej; -głośność: miksturze odpowiada figura w dolnym polu; linie ukośne to crescldećresc.; -barwa dźwięku: zależy od formantów w zakre-* wysokich tonów składowych (zob. s. 16. rys. A. a 22, rys. E). Tu zależy od wysokości prostokąta jako sumy nałożonych tonów sinusoidalnych, a także od poszczególnych prostokątów. STOCKHAUSEN. zainspirowany przez GOĘY-VAERTSA. przeniósł na tony sinusoidalne koncepcie serialnc. Tak pojawiły się nowe efekty ale-atorycznc w zakresie barwy.

U faza od 1956: elektronika i nagrania dźwięków (jak w muz. konkretnej). zwt. mowy; STOCKHAUSEN zniekształca je (a. 551) i rozdysponowuje nowe brzmienia w przestrzeni (stereofbnio). III faza od 1959/1961: znów z wykonawcą występującym na estradzie i przygotowaną taśmą. Konteikie STOCK HAUŚENA wymagają koordynacji nagrania na taśmie z grą instrumentalistów (perkusja i fortepian; rys. Billi faza stała się ży wsza wraz z wynalezieniem syntezatorów, co pozwoliło na bezpośrednią grę elektron, na scenie (ftye elec tronie) z możliwością kształtowania brzmień w dużym zakresie.

Na rys. C wykonawcy łączą brzmienia fort. i dirwn. bloków iwoodbiock) bezpośrednio z to-nem sinusoidalnym, za pomocą modulatorów.

Cztcroczlonowa mantra o 13 dźwiękach, z sugestiami wykonawczymi (rys c    tylko

połowę, z oryginalnymi ^ATF!nrtinB opini). po w tarza na z wariantami, tworzy kompozycje zbliżoną do ntgi (forma lub formula orm«ośu) Muzyka komputerowa. Aleatoryczna swoboda w zakresie barwy dźwięku prowadzi do ■m-tycznienia dźwięków, czenai może zaradzić kom-puter. może wyliczyć całe utwory (BABBITT

HILLER. KOENIG) oraz pr.....cłopodobkn

stwa dla „chmur i galaktyk dźwiękowych w muzyce stochastycznej** (XENĄKIS).

Kompozycja przestrzenna. Świadome kształtowanie parametrów i koncepcje icriaine obejmu ją teć czasową dyspozycję dźwięków w pracatne-ni: ich pierwotne położenie, nich i wolumen. W Cruppen STOCK HAUSEN A na 3 ork. ustawione w półkolu, z 3 dyrygentami (prswyk. Kolonia 19&, z udziałem MADERNY. BÓL’LEZĄ. STOCK HAUSEN A) po raz pierwszy kontrapunkt tworzą grupy, struktury, wolumeny i ruchy dźwięków. Skrajny przykład - Expo '70 (muzyka w przestrzeni kulistej).

Forma momentowa. Przebieg czasowy mc zgadza się z metryką taktową, jest linearny, ale przestrzenny. wielowymiarowy, zależny od struktury, dynamiki, ruchu, gęstości i dl. pojedynczych, samodzielnych odcinków, numientóu Te grupują się swobodnie: w każdym momencie pocz. i koniec całości są postrzegane jako chwila i nieskończoność (forma nieskończona. Jtctform). Momenty A-C z grapy 1 wykorzystają czseso-ścieżkową (1—IV) taśmę na górze, a pnartą fortepian i perkusję. A stanowi strukturę ść-ną, B — zagęszczoną (rys. Bk Muzyka Intuitywna. W niespokojnym 1964 powstała h prosta, medytacyjna muzyka, irracjo-nalnie intuicyjna, inspirowana twórczością CA-GE*A. muzyką Dalekiego Wschodu i popi Poszerzenie czasu i przestrzeni jest próbą ucieczki przed zach. intensywnością ąvuu a wskazówka „dla zespołu** odcina się od romantycznego kultu geniuszu (rys. D) knrlhein/ Stockharacn. ur. w 1928. 1**47- 1951 studia w Kolonii. 1952-1953 w Pkryzu * MES-SIAEN. SCHAEFFER), od 1953 działa w studiu muzyki elektron, w Kolonii Wmodsekoo wych idei oraz nowych form koocoawtaa. ap w Musik jur esi Hasa (1968) różne desMoty przedstawiane są w widu pomiar ■; rent srh dla publiczności przechodzącej i sali do safe jak w muzeum; do 1965-4966 okres oąoashoaa

(serializm. elektronika), później otwaroe na ir-

racjonałność i aspekty kosmologiczne sp Stern-klatąg. Trans(1971), fnorś(1974)

W utworze Skius autor wykorzystuje melodie gwiezdnych orbit. 4 solistów odpowiada 4 kierunkom nieboskłonu, są wpisani w kolo ako symbol Wszechświata i znak miłości (rys E) Od 1977 Stoch haram pisze dzieło integralne Lkkt. teatr muz na 7 dm _SaudopH<da!vkt» ry trzeba osiągnąć po śmiens. jest samą subatan-9W uniwersalnego boskiego bjtu^Ulr Monde**. 1984): £k»(l980). Su(19S4). Mo (!9S8k    1992).