Atlas muzyki7

. utwór czysto instrumentalny w^:    oŁ-este późnego baroku w ko-

*£55£i &««>.«•kpranaącho.razpod-!gń®ip& c*yH koncertów. Z niej wy-^^Msymfonaktoyona „

SŁ ^iomw-Mc taka pras liczne no-rtmkŁsliy mieszczańsluo ztame z amatorów. ^oMdi przez kilku muzyków ząwodo-^ToSda: kwortetsmyczk. (z kontrabasem) .-aórtctl rogi. 2 oboje. 2 flety). Utwory te by-\brw i dlatego liczne. Wiatach 1720-1810 tyl-₀ fte Włoszech powstało ok. 20 000 sinfonii. *s«uivoU przez kompozytorów operowych. Sfcbtue jak Opera {opera buffo) od ok. 1740 .wtiież ńnfonia zyskała nawy charakter, meło-j>cany. pełen rozmachu. pulsujący. Sinfonia niis 3 ćr^sci: szybka-wolna-szybka (zob. s. 148, itsA).

fcpulamc były sinfonie GIOVANNIEGO BATHSTY SAMMARTINIEGO (1700--1775, Mediolan), wyd. w Paryżu w 1742. Wraz ze smyczkową podstawą 2 flety i 2 oboje grafy iuezbyt rozbudowy złożony z małych odcinków temat, o pewnym wdzięku i słodyczy (pmdtakt, punktowania, synkopy, wspólbrz-bbbbi tercjowe), z imitacjami i wymienną grą ostr. dętych i smyczków (takt 4 i n.). Rogi wnncnialy rejestr środkowy. Muzyka była śpiewna, ^kontrastowana i dynamiczna.

ICH. BACH skomponował w stylu wł. ponad ćOanfooii z kontrastami motywicznymi w cz. I, ęwnch, z wt melodyką (zob. s. 399). Sdnhberfióska. pa Niemcy * N*łi dworskiej FRYDERYKA II (1740--1«6) długo jeszcze utrzymywały się baroko-^w tradycje sinfonii trzyczęściowej, a więc bez Kaneta. który jako taniec należał do suity, fthmą jen kpntrapunktyczna, charakter po-ważniejszy niż na południu. Kompozytorzy: kida i. G. GRAUN (1702-1771), C. H. 08AUN (1703/1704-1759), FRANZ BENDA I! *'09-1786) oraz synowie J. S. BACHA. Szfcafamuaheśmska. pd Niemcy

dworska elektora Pałatynatu KARLA THEODORA (1742-1799, od 1778 w Mona-chiom) zyskała europejską sławę jako nowocze-«a orkiestra wczesnoklasyczna. Do starszej generacji należeli:

iOHANN STAMITZ (1717-1757), z Czech, skrzypek, od 1741 w Mannheimie od 1745 koncertmistrz kapeli dworskiej; wyznaczył drogi rozwoju gatunku swymi Triami orkiestrowymi

op 1 na dwoje skrzypiec i bas. które mogły być wykonywane w obiadzie kameralnej - sohnstj-luborkiestrowej zwielokrotnionej^wyd. Paryż 175ft,i4-gło6owynuanfoiuami(zircnr. dętymi): FRANZ XAVER RICHTER (1709-1789). z Moraw, od 1747 w Mannheimie, później ka-

Klmisirz katedralny w Strasburgu: IONAZ 3LZBAUER (1711-1783). Wiedeń, 1753 Mimhćim; C. G. TOESCHI (1731-1788). B;! 1752 Mannheim: ANTON FILTZ 733-1760), Czechy, 1754 Mannheim.

Klasycyzm / muzyka orkiestrowa 11 wczesne symfonie 415

Niemal wszystkie nowości mannheinwkie miały włoskie pierwowzory, które jednak w sposób charakterystyczny przetworzono. Mannheim-czycy zachwycali naturalnością, rozmachem, improwizacją, co dawało olśniewające efekty. Cechy charakterystyczne:

-    dominacja melodii (odejście od koncepcji ge-nerałbasowej);

-    parzyste podziały taktu (2,4,8), zbliżona do tańca, klarowna. quasi-l udowa periodyka;

-    zróżnicowana, złożona z małych odcinków struktura tematów, tolerowanie wstawek i skrótów stanowiących warianty motywiczne. nie zmieniające ogólnego charakteru (zoh skrócona postać A" w repryzie, rys. B);

-    wieloczłonowy, bogaty w pomysły i motywy temat główny (A-L, rys. B), zmienne rcpryzy, wszystko jest pełne ożywienia;

-    kontrasty zamiast barokowej jedności afektu (wybuch uczuć; dwa przeciwstawne tematy w cz. I. płaszczyzna dominantowa dla ..II tematu*'. rys. B); przetworzenie;

—maniery mannheimskie: efekty typu crescendo przy stałej harmonice i figuraeji zamiast barokowej dynamiki tarasowej (wałek crescendo-wy, rakieta, rys. B), łamane akordy, tremola, motywy westchnień, nagle pauzy generalne, odwrócone mordenty (naśladowanie śpiewu ptaków);

-    zmiany forte-piano. nawet na bardzo krótkich odcinkach (efekt podkreślający chwilę, dramatyzm);

-    duża dyscyplina orkiestrowa;

-samodzielna obsada iastr. dętych. 2wL drewn.;

wprowadzenie klarnetu; rogi grające długo wytrzymywane dźwięki (ja ko pedał orkiestrowy');

-    menuet na trzecim miejscu sinfonii; odznacza się klarownym rozczłonkowaniem i pięknem, jako taniec wyraża jednocześnie naturalną ekspresję człowieka w ruchu.

Kolejnymi twórcami byli synowie STAMITZA: CARL (1745-1801) i ANTON (1750-1776), FRANZ BECK (1730-1809). CHRISTIAN CANNABICH (1731- 1798). od 1758 następca STAMITZA w Mannheimie. Moda rychło stała się manierą. „Mannheim - wspaniała szkoła wykonawcza, aie nie kompozytorska. W guście tutejszym panuje monotonia" (SCHUBART. 1775). W Paryża organizowano publiczne koncerty muzyki orkiestrowej. Wpływy mannheimskie widać w twórczości J. GOSSECA (1734-1829) Instrumcntacja

G PH. E. BACH był wiemy dawnej fakturze barokowej: łączenie instrumentów w pary jcs/cze w skupionym układzie; instr. drewniane ponad smyczkami, na sposób rejestrowy.

HAYDN wolał już ncirgĄ' układ wizyttkkh in-str„ dlatego zapisywał partie instr. dętych pomiędzy mączkami. efektem były jaśniejsze barwy, brzmienie mieszane zamiast rejestrowego. BcETHOVEN wprowadził zaawansowaną dyv P«ycję instr. dętych x równoległymi msuwiema-mi równoważącymi partie sm^źków. ponad o»-tak barwy pełne blasku, silne efekty.