IMG48 (3)

ANTAJOS

rzeki. Numiciusa, który zaciągnął ją do swego łoża. Tymczasem ludzie Eneasza szukali uciekinierki. Szli po jej śladach aż do brzegu rzeki. Tam ślady się gubiły. A gdy nie wiedzieli, gdzie iść dalej, z wody wyszła jakaś postać i objawiła im. że wygnana Anna została nimfą wodną, której nowe imię. Perenna. oznacza wieczność. Wówczas rozradowani słudzy rozproszyli się po polach i spędzili tam dzień na świętowaniu i uroczystościach; rw yczaj ten uwieczniono przez coroczne obchodzenie święta Anny Ferenny.

Gdy Anna zestarzała się. Mars wybrał ją jako pośredniczkę między sobą i Minerwą. Mars kochał się w Mi nerwie, ale czysta bogini opierała się jego zalotom. Wówczas wpadł na pomysł, aby powierzyć starej Annie tradycyjną rolę powiernice ki i towarzyszki Minerwy. Anna wiedziała, że jej misja jest niemożliwa do spełnienia. ponieważ Minę rwa była nieprzystępna. Oszukała więc boga złudnymi słówkami, dając mu nadzieje, i wreszcie w czasie jednego z nocnych spotkań podszyła się pod postać Minerwy. Gdy kochanek został wprowadzony do weselnej komnaty, podniosła zasłonę, która zakrywała jej twarz, i Mars rozpoznał starą kobietę, która tak okrutnie sobie z niego zakpiła. To właśnie ma tłumaczyć sprośne piosenki, śpiewane w dniu święta .Anny. os

Ov. Fast 0151? n.: Maa\ 112. o: Por. M.Guuducd. II OdtoJiAnna .. metr śKwćkmi stnJediBusctmiedcmkalaomdi Aama Prmum. r Studi c MateriaS di S:oria ddic Rd. 1936, s. 25-50,a przecie wszystkim G. Dućrfl. Lt Ffsin dimumortaSte__, Parts 1924.

ANTAJOS fAwafoc) - olbrzym, syn Posejdona i Gai. Mieszkał w Libii (według Lukana - niedaleko Uty ki, według większości autorów - w Maroku) i zmuszał w szystkich wędrowców, aby stawali z nim do walki. Następnie, gdy ich zwyciężył i zabił, przyozdabiał szczątkami ofiar świątynię swego ojca. Antajos był tak długo nie do pokonania, dopóki dotykał swej matki (to znaczy ziemi). Lecz Herakles, przemierzając Libię podczas wyprawy po złote jabłka, stanął do walki z Antajosem i udusił go unosząc w ramionach w powietrzu ( — Tinge). os

PL /. 4, ST o.; scaol. aalac; D. S. IV 17,4; Plus. IX 11.6; Ov.Au 393 a.;xbol.flrffcr . Apd.Att£Il$. 11: Luran. IV590 n.: H\gFab.31:Siat. 7Vf vt 89? a: Mdi III 106; Str. XVII. p. S29.

ANTEJA 0Avceui) -* STENEBOJA

ANTEJAS ('Aytteiaę) - heros z Panas, syn Eumelosa ( -* Triptolemos). os

ANTENOR ( Avnivo)p) - starzec trojański, towarzysz i doradca starego Priama. Niegdyś, jeszcze przed w ojną trojańską, przyjaźnił się z niektórymi przywódcami greckimi, i nawet wszedł z nimi w związki gościnności. Przed oblężeniem przyjął u siebie —■ Me-ndaosa i Odyseusza. którzy przybyćjako posłowie, aby załatwić spór polubownie.W Iliadzie widzimy go pole-cającego Trojanom umiarkowanie. Jako zwolennik pokojowych rozwiązań usiłuje uzyskać rozstrzygnięcie poprzez pojedynek między Parysem a Menelaosem. Podczas oblężenia Troi jeden z synów Antenora. Lykaon, został ranny. Rozpoznał go Odyseusz, przeprowadzono go przez armię grecką i umieszczono w bezpiecznym miejscu, podobnie zresztą jak jego brata.

Glaukosa. Podczas plądrowania miasta Grecy zawiesili na drzwiach domu Antenom skórę z lamparta, aby w ten sposób wskazać, że dom ten powinien być oszczędzony.

Postać Antenom zmienia się wraz z ewolucją cyklu trojańskiego; zostaje uznany za zdrajcę ojczyzny, który pomaga Grekom ukraść palladion i otwiera wrota drewnianego konia żołnierzom zamkniętym w jego wnętrzu. Antenor uchodzi za przodka Wenetów, którzy zamieszkiwali dolną część doliny Padu. Po zdobyciu Troi wyruszył on w towarzystwie synów poprzez Trację aż do północnej Italii, os

W III 148; 203-207; 262; VT1347-353; Pius. X 26,7; 27.3 n.: S«v. in V«f- Aett 1246 i 651; Liv. I 1; Str. XIII1.53 (p. 60S): TGF(Nauck^J), p. 160. Por. J. Denni. CoAhumińm..., p. 3S4; J. Perrei. Origines trownnes..., s. 157 n.

ANTEUS (*AvOsóę) - młodzieniec pochodzący z królewskiego rodu z Halikamasu, który przebywał jako zakładnik na dworze tyrana z Miletu, Fobiosa. Zona Fobiosa, Kleoboja (inni nazywąją ją Filajchme), zakochała się w nim. Lecz młodzieniec nie chciał jej ulec i usiłował się wykręcić. Raz powiadał, że boi się zostać odkryty, raz znowu powoływał się na prawo gościnności, której mu udzielił Fobios. Tak więc Kleoboja postanowiła się zemścić i zgubić go. Rzuciła do głębokiej studni złoty kielich, który do niej należał, i za żądała od Anteusa, aby zszedł do studni go wydobyć. Gdy Anteus był już na dnie, spuściła na niego duży głaz, który go zmiażdżył. Wówczas Kleoboja, zdając sobie sprawę z popełnionego morderstwa i wciąż zakochana w Anteusie. powiesiła się (-* Frygi os), os

Pan. 14.

ANTIKLEJA (AvrfcXeia) - matka Odyseusza, żona Laertesa. Była córką Autolykosa, najprzebieglejszego z ludzi (tab. 35). Gdy Autolykos ukradł trzodę Syzyfowi, ten usiłował odebrać swój dobytek i w tym celu przybył do Autolykosa. Właśnie podczas pobytu Syzyfh u Autolykosa Antikleja potajemnie, jeszcze przed poślubieniem Laertesa, oddała się swemu gościowi. To tłumaczy, dlaczego niekiedy uważa się Odyseusza za syna Syzyfa. Pod nieobecność Odyseusza Antikleja, znużona wyczekiwaniem na jego powrót i udręczona zmartwieniem, popełniła samobójstwo, as

Od XI85; 536 n.; Hyg. Fab 243; 201; Ov. Met. XIII 31 n.; Sen-, in Yeig. Aen. VI 529.

ANTILOCHOS CAvt(A.oxoę) - syn Nestora, któremu towarzyszył w wojnie trojańskiej. Piękny, doskonały biegacz, był ulubieńcem Achillesa i najbliższą mu osobą, zaraz po Patrokłosie. Właśnie Antilochos zawiadomił herosa o śmierci Patroklosa i to wraz z nim Achilles opłakiwał przyjaciela. Ale wkrótce i Antilochos miał umrzeć, bądź to z ręki Nlemnona. syna Jutrzenki (Eos), bądź też z ręki Hektora, albo wreszcie żabi ty jednocześnie z Achillesem strzałą Parysa. Jedna z wersji mitu przedstawia Antilochosa przybywającego z pomocą ojcu zaatakowanemu i ulegającemu przewadze wrogów. Antilochos osłonił go własnym ciałem i ocalił, lecz sam zginął. Prochy jego spoczywają obok prochów Patroklosa i Achillesa. Trzej herosi nadal prowadzą w zaświatach, na Białej Wyspie, życie wypełnione wojnami i uroczystościami (— Achilles), os

Apd. KM 19,9;Hyg. Fab. 252;SI;97;/l XV 569 n.; Od ID 111 n.;S. Pk 424 n.; Od XXIV 72 n.; Pius. X 30. 3 n.; - Mon non.

APIS

ANT1NOE (Avuvót\)- 1. Imię córki Kefeusa z Mantinei. Za radą wyroczni szła ona w ślad za wężem i zaprowadziła w ten sposób mieszkańców Mantinei aż do miejsca, gdzie założyli nowe miasto, na brzegu rzeczki Ofis (ócpię znaczy wąż).

2. Według niektórych autorów jest to również imię jednej z córek Peliasa. Po nieumyślnym zamordowaniu ojca (-» Pelias i Medea) uciekła przerażona aż do Arkadii. Pokazywano grób jej w pobliżu Mantinei. ar

1. Pius. VU1 S. 4. 2. Pius. VIII Ił, 3; por. Hyg. Fab. 24.

ANTINOOS (Avrtvooę) - przywódca zalotników, którzy pod nieobecność Odyseusza naszli jego pałac i usiłowali poślubić Penelopę. Wyróżniał się gwałtownością, brutalnością, pychą i hardością. Usiłował doprowadzić do śmierci Telemacha, przewodził swym towarzyszom w rozgrabianiu majątku Odyseusza, znieważył Eumajosa. gdy stary świniopas przyprowadzi! Odyseusza do pałacu, podburzył żebraka Irosa przeciwko Odyseuszowi. którego ten nie poznał, i w końcu został zabity pierwszą strzałą herosa, w czasie sceny rozpoznania, w momencie gdy podnosił do ust puchar. Stąd pochodzi wyrażenie „między ustami a brzegiem pucharu” (-* Kalchas). os

M1383; II113 a; XV1H 288 a; IV 660 o.; 773 a; XVI363 n.; 418 n.; XVH373 a;462 a; XVm 36 n.; XXI288 a; XXII8 a; XXIV423 a, etc.; Zcsotii V 71.

ANTIOCHOS 0AvrioYoę) - syn Heraklesa, przodek Hippotesa (-* Fylas 3 i 4). os

ANTIOPE (Aytióict))-jedna z córek boga-rzeld Asoposa lub też, według innych, Tebańczyka Nykteusa (tab. 25). Dziewczyna wyjątkowej urody, była kochanką Zeusa, który połączył się z nią pod postacią satyra. Miała z nim dwóch bliźniaków, Amfiona i Zetosa. Przed urodzeniem dzieci Antiope, bojąc się gniewu ojca, uciekła z domu i schroniła się u króla Sikyonu, Epopeusa (-* Lamedont). Zrozpaczony z powodu ucieczki córki Nykteus popełnił samobójstwo, ale umierając zobowiązał swego brata, Lykosa, aby go pomścił. Lykos napadł na Sikyon, zdobył go, zabił Epopeusa i uwięził Antiope w Tebach. Właśnie po drodze z Sikyonu do Teb, w Eleuteraj, wydała na świat dwóch synów. Zostali oni, na rozkaz Lykosa, swego wujecznego dziadka, porzuceni w górach. Tam tych dwoje dzieci przygarnęli pasterze (-* Amfion). W Tebach Lykos i jego żona znęcali się nad Antiope. Ale pewnej nocy łańcuchy, którymi skuta była młoda kobieta, same spadły i Antiope uciekła prosto do chaty, gdzie mieszkały jej dzieci. Synowie początkowo jej nie poznali i nawet wydali ją Dirke, która przybyła na poszukiwanie Antiope. Ale wkrótce pasterz, który przygarnął bliźnięta, ujawnił im, że Antiope jest ich matką. Natychmiast Amfion i Zetos uwolnili Antiope i zemścili się na Dirke i Lykosie. Potem porażona szałem przez Dionizosa, którego wzburzyła śmierć Dirke, Antiope tułała się po całej Grecji, aż do chwili gdy została uzdrowiona i poślubiona przez -* Fokosa (-* inne wersje tego mitu przy haśle Lykos). os

Apd KbL m 5,5; Paus. D 6,2 n.; IX 17.3 o.; X 32.6: Hyg. Fab. 8 i 7; E aeradi. tngedu Aiuiope; Ov. Met VI, DI. Por. E. Graf, D*e A w H'fxsage ba zu Earipida, Halle 1884.

ANTYGONA (Avuy6vą) -1. Córka Edypa, siostra lsmeny, Polynejkesa i Eteoklesa (-* Edyp, tab. 29). Najstarsze przekazy uważają za jej matkę Euryganeję, córkę króla Flegijczyków, szczepu beockicgo. Lecz najbardziej rozpowszechniona po autorach tragicznych wersja mitu przedstawia Antygonę jako córkę Jokasty i owoc kazirodczego stosunku Edypa z własną matką. Gdy Edyp dowiedział się z wróżby Tejresjasa o swoim zbrodniczym czynie, oślepił się i skazał się sam na wygnanie z Teb. Wyruszył więc ociemniały i żebrał na życie po drogach. Towarzyszyła mu Antygona. Tułaczka zawiodła ich aż do Kołonos w Attyce. gdzie Edyp umarł. Po śmierci ojca Antygona powróciła do Teb i zamieszkała ze swą siostrą Ismeną. Tu została wystawiona na nową próbę. Jej dwóch braci, Eteokles i Polynejkes, w czasie wojny Siedmiu Wodzów znalazło się w dwóch przeciwnych obozach: pierwszy - w armii tebańskięj, drugi - w armii, która atakowała jej ojczyznę. Podczas walk, które rozegrały się u wrót Teb, obaj zginęli w bratobójczym pojedynku. Król Kreon, który był wujem Polynejkesa, Eteoklesa i dziewcząt, zgodził się na uroczysty pogrzeb Eteoklesa, lecz zabronił pochowania Polynejkesa, który wezwał cudzoziemców przeciwko własnej ojczyźnie. Antygona me chciała podporządkować się temu rozkazowi. Uważając pochowanie zmarłych, a zwłaszcza najbliższej rodziny, za święty obowiązek nałożony przez bogów i mając na względzie niepisane prawa, naruszyła zakaz Kreona i rzuciła na zwłoki Polynejkesa garść prochu, takiego gestu rytualnego wymagała religia. Za ten akt pobożności została skazana przez Kreona na śmierć i zamknięta żywcem w grobowcu swych przodków, Labdakidów. Antygona powiesiła się w tym swoim więzieniu, a Hajmon, jej narzeczony a syn Kreona, zabił się przy jej zwłokach. Natomiast żona Kreona, Eurydike, popełniła z rozpaczy samobójstwo.

2. Mitologia zna też inną Antygonę, która była siostrą Priama i młodą dziewczyną niezwykłej urody. Bardzo dumna ze swoich włosów twierdziła, że są one piękniejsze od włosów Hery. Bogini uniesiona gniewem zamieniła włosy Antygony w węże. Lecz bogowie zlitowali się nad nią i przemienili ją w bociana, nieprzyjaciela węży. os

l.Ś. .-iia.; Apd. BibL m 7,1; E. PA. 1670 n.;nieach. tragedia jtnoguna (Sfchan, Śtada, s. 274 nfc S. OC pasam; por. Hyg. Fab. 72. 2. Ov. Met VI93; Senr. in Veig. Georg. Q 320.

APIS fAjnę)-według wersji przekazanej przez Apollodora jest synem Foroneusa, który z kolei jest synem Inacbosa. Matką jego jest nimfa Teledike. Odziedziczył on po ojcu władzę nad całym Peloponezem, który od niego przyjął nazwę Apia. Lecz Apis rządził po tyrańsku i został zabity. Według jednych przez Ajtolosa, herosa eponima Etolii. według innych, przez Telksiona i Telchisa. Wówczas zaliczono go w poczet bogów i czczono pod imieniem Sarapisa. Śmierć jego została pomszczona przez Argosa. Według Ąjschy-losa Apis jest lekarzera-prorokiem, synem Apołlona, który przybył z Naupaktos, aby oczyścić od zmazy Peloponez.

Inna wersja, podawana przez Pauzaniasza, przedstawia Apisa jako syna Tełchisa z Sikyonu i ojca Telksiona (tab. 22). Podobnie jak w poprzedniej wersji, uważano, że ten Apis sprawował władzę nad całym Peloponezem. os