IMG62 (9)

GAJA (Ta ta)-Ziemia, pojmowana jako żywioł njeiwrt¹¹)’’¹ ^^0 powstały' pokolenia bogów. Gra kiełka rolę w Teogonii Hezjoda, ale nie w poezji l^mciyckig.

W edług Hezjoda Gaja narodziła się zaraz po Chaosie, przed Erosem (Miłością). Bez współdziałania pierwias-męskiego wydała na świat N iebo (L^:ranosa), które ją okryta- Góry i Pontos, męską personifikację żywiołu sorsbego.

Po narodzinach Nieba złączyła się z nim i odtąd potomstwem jej były już nie proste żywioły elementarne. lecz bóstwa we właściwym tego słowa znaczeniu. Wydała na świat sześciu tytanów; byli to: Okeanos, Kopoi. Krios, Hyperion, Ja pet i Kronos, oraz sześć tyttńł: Teja, Rea. Temis. Mnemosyne. Fojbe, Tethys. które są bóstwami żeńskimi.

Kronos był najmłodszym z tego pokolenia (tab. 38). Nem przyszli na świat cyklopi Arges, Steropes i bonwa związane z piorunami, błyskawicami i trzarotinu. W reszcie z miłosnego związku z Uranosem ł^katonchejrowie, olbrzymie gwałtowne uuuuuc istoty: - Kottos. - Briareus, - Gyges.

iranos ział nienawiścią do tego potomstwa i nie n^⁵ZC?L^lc^ ^m światło dzienne, trzymając uwięzio-cmi. Ziemia postanowiła wyzwo-

IkTIlUą TGHNłuck tt We *».; Ck.N

nrysiptn\__

p, 497; Lmt. J *50 n.; II991 n.. Verg. (itorg. II PI, R. detjr. II 23,63 Hyg. pracf

•CA LA ESI S - poddany króla Latinusa, w czasie ■dy Eneasz z Trojanami wylądował w Lacjum. Gdy luJus, syn Eneasza, zabił oswojoną łanię, co mogło stać

■Źidne    aby pomściły ją na Uranosie.

Kiowm ⁿu^h ^ ^mt zgodziło, prócz najmłodszego. _tt^r ****> usłuchał z nienawiści do ojca. Gaja ze stali, a gdy z nastaniem nocy ^SlcrPaQdtt i *** *° mej i pokrył cała. Kronos ciosem rzucił za siebie. Krew z rany m śaj* **¹ ^Płodniła ją znowu. Wówczas przyszły Pgtnci j nimfy' jesionów łub w ogóle ^ drzewach.

*otc!> da!?-^,u kranów Gap złączyła się z innym ze •ą    urodzonych dzioo: Pornos spłodził z

hitte    imbch były to: Nereus, Taumas,

^K^^^,Eurybil1 ' '

* ^WlfHm*nie nad światem i okami się

jak japo catiec. Braci swych, **^mknął _w Tinam. tak że Ziemia zbun-kronos pożerał wszystkie dzieci Rei. ^    poczuła się N remicnną udała się do

Wt    mde iak mlic dziecko, które nosiła w

^ i Unap! /drafty iti wówczas tajemnicę

Losu i pouczyli, jak ma oszukać Kronosa. I tak -* Zeus mógł po urodzeniu ujść żarłoczności ojca, gdyż Gaja zataiła jego przyjście na świat i ukryła go w głębokiej jaskini. Zamiast niemowlęcia podała Kronosowi owinięty w pieluszki kamień, który bóg połknął. Później gdy Zeus stanął do otwartej walki z Kronosem, Gaja pouczyła go, że może zwyciężyć tylko wtedy, gdy sprzymierzy się z tytanami. Zeus wyzwolił tytanów i |dostał od nich ich broń: piorun, grzmot i błyskawicę, które pomogły mu obalić Kronosa.

Ale Gaja nie była całkiem po stronie Zeusa: ubolewając nad klęską zrodzonych z niej hekatonchejrów złączyła się z Tartarem, bogiem czeluści Podziemia i ze związku tego wydała na świat Tyfona, potwora o niezwykłej sile, który wszczął wojnę z bogami i długo miał nad nimi przewagę. Z ojca Tartara urodziła również potworną -* Echidnę.

Inne teogonie czynią ją również matką Tnptolemosa. Ojcem jego miał być jeden z tytanów, Okeanos, jej własny syn. Za jej syna uchodził również przeciwnik Heraklesa, olbrzym -» Anteusz (Antajos), którego ojcem był bóg morza, Posejdon. Ogólnie biorąc każdy niema) potwór bywał przez któregoś z mitografów uważany za potomka Ziemi: uważano za jej dzieci -+ Charybdę, -♦ harpie, -♦ Pytona smoka, który strzegł złotego runa w kraju Ajetesa, i nawet Sławę, potwora, którego przedstawia Wergiliusz jako -» Famę, czyli Głos Powszechny. Z czasem Ziemia, pierwotna siła niewyczerpanej płodności, została uznana za matkę wszechrzeczy i matkę bogów. W miarę jak myśl helleńska „person i fi kowala'* swe bóstwa, Ziemia wcieliła się w postacie Demeter łub Kybełe, których bardziej uczłowieczony mit był bliższy ludzkiej wyobraźni. Spekulacje o Ziemi jako pierwszym elemencie znikły z mitologii, przechodząc do filozofii.

Gaja uchodziła za źródło wielu wyroczni, znała tajemnice Losu, a jej wyrocznie były starsze i bardziej nawet wiarygodne od wyroczni Apollona. an

Apd. BiN. 11,1    13,2; II1.2; E. fra$m. Chrysipgosa,