IMG64 (5)

GIGANCI 112

GIGANCI (Hyimeę)- potomstwo Ziemi (Gai) zrodzone z krwi, która wyciekła z rany jej małżonka Uranosa, gdy ICronos go okaleczył (-• Gaja i tab. 12). Mimo pochodzenia boskiego są śmiertelni, to znaczy mogą być zabici, pod warunkiem że sprzymierzy się przeciw nim człowiek z bogiem. Ziemia wydała magiczne ziele, które mogło ich ocalić przed śmiercią z ręki człowieka. Lecz Zeus sam zerwał to ziele, zanim ktokolwiek mógł to uczynić. W tym celu zakazał świecić Słońcu, Księżycowi i Jutrzence i w ciemności nikt nie mógł niczego dostrzec, dopóki sam Zeus nie znalazł rośliny. Inne tradycje utrzymują, że niektórzy giganci (np. Alkyoneus i Porfyrion) byli nieśmiertelni, jak długo znajdowali się na Ziemi, z której się zrodzili. Punktem szczytowym mitu jest zakończona klęską walka gigantów z bogami. Ziemia zrodziła gigantów, aby pomścili tytanów, których Zeus zamknął w Tarta-rze. Byli olbrzymiego wzrostu i niezmożonej siły. Wygląd ich odstraszał; gęste kudły na głowie, nąjeżone brody i zamiast nóg wężowe sploty. Miejscem ich urodzenia były Fłegraj na półwyspie Pallene w Tracji. Po urodzeniu natychmiast zagrozili niebu, miotając w górę płonące drzewa i olbrzymie głazy. Wobec ich groźnej postawy mieszkańcy Olimpu stanęli do walki. Pierwsi natarli Zeus i Atena, bogini walk. Zeus uzbroił się w egidę i piorun, przyniesiony mu przez orła. Atena, podobnie jak ojciec, miała egidę i ciskała piorunem. Pomagał jej Herakles, śmiertelny, którego współudział był nakazany przez wyrok Losu jako warunek uśmiercenia gigantów. Herakles, stojący na wozie Zeusa, miotał z dala strzały. Według niektórych autorów, również Dionizos brał udział w walce. Był uzbrojony w tyrs i pochodnie, a wspomagali go satyrowie. Powoli mit dodawał coraz to inne postacie: w dalszych wersjach występują: Ares, Hefąjstos, Afrodyta i Eros, Posejdon itd.

Mitografowie zachowali szczegóły dotyczące udziału gigantów w walce: -* Alkyoneus zginął z ręki Heraklesa wspomaganego przez Atenę. Atena poradziła Heraklesowi, aby odciągnął giganta z dala od rodzinnej Pallene, gdyż, ilekroć padał dotykając Ziemi, odzyskiwał siły. Porfyrion natarł na Heraklesa i Herę: wówczas Zeus zesłał nań żądzę i, gdy gigant począł zdzierać z Hery szaty, Zeus poraził go piorunem a Herakles dobił strzałą. Efialtesa trafiła strzała Apollona w lewe oko, Herakles przeszył mu swą strzałą oko prawe: Eurytos padł ugodzony tyrsem Dionizosa, Klytiosa zabiła Hekate ciosami głowni, Hefajstos raził Mimasa rozpalonym żelazem, Enkelados rzucił się do ucieczki, lecz Atena cisnęła za nim wyspę Sycylię. Zdarła skórę z Pallasa i użyła jej jako pancerza w dalszej walce. Polybotesa ścigał Posejdon po morzu i dopędził go na wyspie Kos. Bóg odłamał kawał wyspy zwany Nisyron i cisną) nim w olbrzyma. Hermes w szyszaku Hadesa, który czynił go niewidzialnym, zabił w pojedynku Hippolytosa, Artemida równocześnie zabiła Grationa. Mojry spiżowymi maczugami zatłukły Agriosa i Toasa. Resztę gigantów Zeus poraził piorunami, a Herakles dokończył rzezi swymi strzałami. Na ogól za miejsce walki uważa się półwysep Pallene w Tracji. Jedna z tradycji lokalnych wskazuje na brzegi Alfejosa w Arkadii.

Późniejsze wersje podąją jeszcze inne imiona gigantów, lecz najczęściej dotyczy to tytanów, zaliczanych niewłaściwie do tej samej kategorii, lub innych potworów, jak — Tyfon. — Briareus, -* Aloadzi, które nie należały do gigantów, mimo że zasługiwały na nazwę olbrzymów ze względu na swą siłę i wzrost.

Gigantomachia - walka gigantów z bogami jest ulubionym tematem plastyki, zwłaszcza w zdobieniu frontonów świątyń. Potworne cielska zakończone wężowymi splotami znakomicie wypełniały kąty i tworzyły końcowy akcent kompozycji, an

Hm. Th. 183 n.: Apd. Bibl. 16,1 n.; por. Tzcl. in Lyc. 63; Pi. N. 1.67 i schol.; E. HF 177 n.; lun 216 n.; Hor. Car ni. III 4,49 n.:Ov. Met. 1150 n.; Fan. III 438 n.; Triu. IV 7.17; Paus. VIII29,1 n.; Lucr. V 119 n.; Macr. I 20,9; Scrv. in Vcrg. Aen. I 394; III 578; IX 564; D.S. V 71; Sir. V 4.4. p. 243 n.; VI3.5.p.281; VII,p. 330etc. Por.O. Jahn. w; Annali delt' Isiituto 1863, s. 250 n.; F. Vian, Rtpenoire des Gigantomachia, Paris 1952; La Gucrre des Gtanls. Le mythe avant l'ćpoque hellćniniqlie, Paris 1952: ‘

GLAIKE (D.auKT|)- I. Glauke, „Zielona" - imię nereidy; także arkadyjskiej nimfy.

2. Córka Kreona, króla Koryntu, zwana też -* Kreu-są, rywalka Medei. a/r

l.Hes. Th. 244; Hyg.Fab. praef. 2. Paus. VIII47,2.3; Apd. Bihl 19. 28; D. S. IV 54; Hyg. Fab. 25; Tzet. in Lyc. 175; 1318. <

GLAUKIA (T^auida) - córka Skamandra, rzeki fry-gijskiej. Gdy Herakles wyruszył pod Troję, miał za towarzysza wśród innych Deimachosa, syna Eleona z Beocji. Deimachos pokochał Glaukię z wzajemnością i za jego sprawą spodziewała się dziecka. Lecz przed jego urodzeniem Deimachos zginął. Gdy dziecko przyszło na świat, matka przez pamięć na dziadka nadała mu imię Skamander. Herakles wziął pod opiekę Glaukię wraz z jej synem i wróciwszy do Grecji powierzył oboje opiece Eleona. Skamander - swoim imieniem nazwał strumień płynący niedaleko od Tanagry, imieniem matki (Glaukia) nazwał inną rzekę, zaś imię swej żony (Akidusa) nadał tryskającemu opodal źródełku. Z Aki-dusą miał trzy córki, którym oddawano cześć jako „trzem dziewicom”, an

Plu. Qu. Gr. 41

GLAUKOS (rkaOKoę)- imię wielu postaci, między innymi także bóstwa morskiego.

1.    Glaukos, syn -» Antenom z Troi i Teano, który pomógł Parysowi w porwaniu Heleny. Z tego powodu został wygnany przez ojca. Walczył po stronie Trojan przeciw Grekom i niektórzy podają, że zginął z ręki Agamemnona. Lecz najczęściej tradycja przyjmuje, że został ocalony przez-Odyseusza i Menelaosa, jako syn Antenom, z którym obaj byli związani węzłami gościnności.

2.    Po stronie trojańskiej walczył również inny Glaukos, syn Hippolochosa, który dowodził wspólnie z krewnym swym, -• Sarpedonem, oddziałem lykijskim. Znany był ze sprytu i dzielności. Podczas walk dokoła miasta natknął się na Diomedesa i wspólnie doszli do przekonania, że rodziny ich łączyły więzy gościnności. Istotnie, ze strony ojca Glaukos był wnukiem Bellero-fonta (tab. 35), zaś niegdyś dziad Diomedesa, Ojneus, ugościł Bellerofonta w swym pałacu. Wymienili dary, jak wymagał obyczaj ugoszczenia. Ojneus ofiarował gościowi purpurowy pas, otrzyma! zaś od Bellerofonta złoty puchar. Pod murami Troi potomkowie tamtych wznowili tradycję: Diomedes podarował swoją zbroję ze spiżu, otrzymał w zamian złotą zbroję Glaukosa. Potem powrócili na pole walki. Glaukos odznaczył się wtedy podwójnie: pośpieszył na pomoc rannemu Sar-pedonowi, lecz sam, ranny z ręki Teukrosa, musiał wycofać się z bitwy. Apollon. wysłuchał jego modłów i

GORGE

113

uzdrowił go, umożliwiając powrót na plac boju. Zdołał więc unieść ciało -* Sarpedona, nie mógł jednak przeszkodzić Grekom, którzy już byli obdarli trupa ze zbroi. Przyłączył się następnie do Hektora i u jego boku walczył o trupa Patroklosa, który właśnie zginął. Glau-kosa zabił Ajas, syn Telamona. Na rozkaz Apollona wichry uniosły jego ciało do Lykii. Od Glaukosa, wnuka Bellerofonta, wywodziła się dynastia królów Lykii.

3. Glaukos to także imię pradziadka Glaukosa 2. Syn Syzyfa, wstąpił po ojcu na tron w założonym przez niego mieście Efyra (późniejszym Koryncie). Tego Glaukosa wsławiły przede wszystkim okoliczności jego śmierci. Wziął udział w żałobnych igrzyskach ku u-czczeniu pamięci Peliasa. W wyścigach powoził czwórką, lecz prześcignął go -* Iolaos, syn Ifiklesa. Zwyciężonego pożarły jego własne klacze. Zwierzęta oszalały, gdyż zostały napojone wskutek nieuwagi swego pana wodą z zaczarowanego źródła. Inna wersja mówi, że stało się to za sprawą Afrodyty rozgniewanej na Glaukosa, który, dbając o formę klaczy, nie pozwalał ogierom ich pokryć, a tym samym obrażał boginię.

Inna wersja mitu podaje, że Glaukos, syn Syzyfa, napił się pewnego dnia wody ze źródła zapewniającego nieśmiertelność. Lecz nikt nie chciał uwierzyć w jego przemianę. Wówczas aby niedowiarków przekonać, rzucił się w morze i stał się bóstwem morskim. Ktokolwiek z marynarzy napotkał go unoszącego się na falach, wiedział, że niebawem zginie.

4. Bóg morza o tym samym imieniu, lecz innego pochodzenia. Był rybakiem z Beocji, z miasta Antedon. Ojcem jego był założyciel miasta, Antedon, matką Halkyone. Mówią też, że był synem Posejdona i najady. Przyszedł na świat jako człowiek śmiertelny, lecz skosztowawszy przypadkiem ziela, które dawało nieśmiertelność, przemienił się w boga morskiego. Morskie boginie oczyściły go z resztek człowieczeństwa i przybrał nową postać: barki jego poszerzyły się, ciało od pasa w dół przybrało kształt ogona potężnej ryby, policzki pokryły się brodą o zielonym, podobnym do miedzianej patyny, odblasku. Otrzymał ponadto dar wieszczy. Korzystał z niego w sposób dowolny i kapryśny. Wergiliusz uważa go za ojca Sybilli kumejskiej, która również przepowiadała przyszłość. Glaukos objawił się Menelaosowi, gdy ten wracąjąc spod Troi żeglował wzdłuż przylądka Maleja. Towarzyszył również Argonatuom, według niektórych autorów statek Argo miał być jego dziełem. Brał udział w walkach Argonautów.

Glaukos zasłynął również dzięki swym miłosnym przygodom. Na próżno ubiegał się o — Skyllę i z tego powodu Kirke przemieniła dziewczynę w potwora. Nie mogąc zwalczyć swej miłości do niej, sprawił, że stała się boginią.

Glaukos usiłował też uwieść Ariadnę, porzuconą przez Tezeusza na wybrzeżu Naksos. Nie osiągnął celu, lecz wszedł w orszak Dionizosa, gdy bóg przybył po dziewczynę, aby ją poślubić.

5. Mitografowie znają jeszcze innego Glaukosa, syna Minosa i Pasifae (tab. 28). Dzieckiem będąc gonił za myszą, wpadł do kadzi z miodem i utonął. Minos szukał go długo, dopiero z pomocą wróżbitów czy też samego Apollona znalazł zwłoki. Wtedy dowiedział się od kuretów, że życie Glaukosowi może przywrócić człowiek, który potrafi najlepiej opisać maść pewnej krowy z jego stada. Zmieniała ją trzy razy dziennie, rano była

siwa, czerwieniała w południe i czerniała wieczorem, i co dzień powtarzało się to samo. Minos skrzyknął najbardziej rozgarniętych mężów z Krety i po kolei kazał im opisywać cudowną krowę. Tylko Polyidos, isyn Kojranosa, zdołał to uczynić. Powiedział, że krowa ma barwę morwy. Owoc ten z początku jest biały, potem czerwienieje, gdy zaś dojrzeje, staje się czarny. Minos osądził, że Polyidos rozwiązał zagadkę, i rozkazał mu przywrócić dziecko do życia. Zamknął go w izbie wraz z trupem, a Polyidos przeląkł się ujrzawszy węża, który pełzał w stronę dziecka. Obawiając się, aby gad nie pożarł lub nie uszkodził zwłok, Polyidos zabił go, a wówczas drugi wąż przyniósł w paszczy ziele, którym dotknął martwego towarzysza. Ten ożył natychmiast Polyidos chwycił ziele i natarł nim zwłoki dziecka, przywracając mu życie.

Minos jednak nie zadowolił się tym. Pragnął, aby Polyidos, nim powróci do swej ojczyzny Argos pub Koryntu) nauczył sztuki wieszczej Glaukosa. Polyidos to uczynił, ale gdy go wreszcie uwolniono i już wyruszał, plunął w twarz swego ucznia, a ten z miejsca zapomniał wszystko, czego się nauczył.

Inne wersje podają, że Glaukos został wskrzeszony nie przez Polyidosa, lecz przez Asklepiosa, an

1.    Diet. 0126.4,7; 5.2; IL III 312; Paus. X 27,3114 Apd. Ep. V 21. 2. Dict.Cr.Il 33;//.U876;Vl 119-236; XII329 n.; XVI493 n.; XVII140 n.; Hyg. Fab. 112; 113; HdU I 147. 3. //. IV IS4; A. niezachow. tragedia Glaukos^-, Eust. in Hom. p. 269,35; Hyg. Fab. 250; 273; Apd. Bibl. II3,1; SchoL in A. R. 146; Paus. VI20.19; VII18.2; Ad. NA XV 25; Str. IX 2. 24, p. 409; Verg. Georg. 1U 268 i Serv. odlać.; Schol. inPl. R. X497,11.4. Ath. VII296 n.; Palaeph. n 23; TzeL in Lyc. 754; Ov. Met XIII 900 n.; XIV1 n.;Scrv. in Vetg. Georg. I427;Verg./le/i. VI36; D.S. IV486; E. Or. 352 i schol. ad loc. 5. Apd. Bibl. III l,3;3.1; TzeL in Lyc. 811; Palaeph. 27; Hyg. Fab. 49; 136; Aur. II 14; Por. TGF (Nauck>X p. 216 a; 558 n.(niezach. tragedie S. i E. na ten temat); Ath. 0 51 d; Schol. in Pi. P. 3, 96.

GLYFIOS (Djwptoę) - w czasie, gdy -* Tejresjas był jeszcze kobietą i przebywał w Trojzenie, rodak jej, Glyfios, chciał ją zgwałcić w kąpieli. Tejresjas, silniejsza od gwałciciela, powaliła go i zabiła. Lecz Posejdon który kochał Glyfiosa, szukał zemsty i rozkazał moj-rom, aby przemieniły Tejresjasa w mężczyznę i odebrały mu dar proroczy. 1 tak też uczyniły, an

Eust. in Hom. p. 1665,48 n.

GORDIAS (Topóidę) - mityczny król Frygii, założył tam miasto Gordion. W grodzie miał wóz, którego dyszel był przywiązany tak przemyślnym węzłem, że nikt nie był w stanie go rozplątać. Kto potrafiłby tego dokonać, miał zapanować nad Azją. Aleksander, znąjąc przepowiednię, wyjął miecz i rozciął węzeł.

Gordiasa ukochała Kybele i dała mu syna, Midasa. an

Str. XII 5, 3 p. 568; Arr. Anab. II 3; Plu. Caes. 9; Hyg. Fab. 191; 274.

GORGE (Topyf|- L Córka Ojneuśa, władcy Kaly-donu, siostra Meleagra. Syna, -* Tydeusa, miała podobno z własnym ojcem. Andrajmon był ojcem jej syna -» Toasa. Wraz z siostrą Dejanirą uniknęła losu innych sióstr Meleagra przemienionych w kuropatwy (-» Meleagrydy).

2.    Dziewczyna z Megary zamężna za Korinto9em, założycielem Koryntu. Widząc swe pomordowane dzieci z rozpaczy utopiła się w jeziorze, które od jej imienia otrzymało nazwę Gorgopis. an

1. Apd. BibL 18.1; Tul in Lyc. 1011; Hyg. Fab. 97; 174;Ov. Met XIII