IMG02 (2)

*-5^<>Łh. przez nią kryteriów: trudności wykluczeniu oraz niskiej rywi. I _w" ./ ‘ ^rudno JCSl wykluczyć kogoś z dostępu do wiedzy, która została mu udostępniona y orzystanic wiedzy przez jedną osobę nic ujmuje możliwości wykorzystania tej wic-5'    ^,nne osoby. Mowa tu jest o ideach, wiedzy i mądrości zawartych w publika.

&dyż same publikacje mogą być uważane za dobro prywatne [Hess, Ostrom 2006, J s. 9J. W takim sensie dobro publiczne odróżnić można od dóbr wspólnych (cant mona) I od których co prawda również trudno jest wykluczyć, ale wykorzystanie ich przez kogoś utrudnia dostęp innym - przykładem są biblioteki tradycyjne. Z tego wynika, źc przejście od biblioteki trudycyjnej do serwisów CBC powoduje, że biblioteka z dobra wspólnego staje się dobrem publicznym. Z drugiej strony nowe technologie mogą służyć także do I zawładnięcia tym, co wcześniej było dobrem publicznym.

interesujące rczu/ffKy może przynieść połączenie zasad funkcjonowania IIN z Na- I uką 2.0, opartą na serwisach Web 2.0 (zob. p. 4.9). W takich przypadkach, tam gdzie to I możliwe, do IIN można zaadaptować podejście typowe dla Nauki 2.0. Nie wszystkie na ] przykład usługi obliczeniowe muszą działać w powiązaniu z silną autoryzacją dostępu, I stosowaną w systemach Cridowych, a złagodzenie wymogów tego rodzaju spowoduje, że I uczeni zyskają nowe możliwości, wynikające z rozpowszechnienia oddolnych inicjatyw I [Pierce i in. 2006, s. 261). Takie połączenie nauki zinstytucjonalizowanej, zapewniającej I dostęp do największych urządzeń badawczych, ze swobodnym, oddolnie organizowanym I rozpowszechnianiem wyników badań w serwisach społccznościowych, na przykład Wiki I lub blogach, jest charakterystyczne dla współczesnej nauki [Whceler 2008, s. 109).

1.4. Dane, informacja i wiedza w IIN

Każda infrastruktura nauki musi zarządzać danymi. IIN w szczególny sposób dotyczy I danych: sposobów ich otrzymywania, rozpowszechniania, przechowywania oraz przetwa-1 rzania w produkty końcowe nauki, takie jak wiedza, odkrycia, edukacja, aplikacje.

Dla celów tej publikacji dane, informacje i wiedza uznane zostały za elementy korni-1 nuum związanego z procesem naukowym, którego początkiem są „surowe”, nieprzetwo- ■ rzone i nic poddane analizie dane prymame uzyskane w efekcie badań naukowych [Ma-chlup 1983, s. 641). Kolejnymi elementami tego kontinuum są informacje wydobywane z danych w wyniku ich analizy, zazwyczaj publikowane w dokumentach oraz wiedza, I wynikająca z prezentowanych informacji i mądrość oznaczającą zdolność zdobywania wiedzy, gromadzenia jej i użycia w praktyce, podczas rozwiązywania problemów [Mater-ska 2007, s. 50). Jako dane traktowane są m.in. wyniki obserwacji cyfrowych, monitoringu naukowego, odczyty z czujników, metadane, wyniki modelowania i scenariusze, dane z obserwacji behawioralnych, wizualizacje, dane statystyczne. Zazwyczaj pojawiają się na początku procesu badawczego, zapisane na jakimś nośniku danych.

Informacje stanowią konkluzje wynikające z analizy, uporządkowania (struktura) i kontekstualizacji danych, przez co ustala się znaczenie danych w kontekście wypowiedzi lub działania. Stanowią one zasadniczą część publikacji naukowych (dokumentów). Jako takie posiadają swoich nadawców i odbiorców, a celem ich przekazywania jest wywieranie wpływu przez nadawcę na świadomość odbiorcy. Informacje reprezentowane są w systemach informacyjnych, w których idee, ludzie, miejsca i obiekty posiadają etykie-ty^}) organizowane w listy, schematy hierarchiczne, fasety, chmury tagów i inne struktury,

^w Termin etykieta w tej książce, podobnie jak tag w języku ang.. jest stosowany w wiciu, choć zbliżonych znaczeniach. Pojawia się wszędzie tam. gdzie mowa jest o nazywaniu, kodowaniu, oznaczaniu pewnych elemen-tów. W tym znaczeniu etykiety pojawiają się w językach kodowania (HTML, XML), strukturach danych (DC.

,_tf<cypliny

_nis0wi i uporządkowaniu dokumentów |l)orgm«n 2007, 1 4.1). itk niwicnl/n jA^c<3 ||₀rgiii(in. idnicje wiele definicji informacji, nu podtlnwic kiótych iirn/iu j;| jjllflf*'¹'. _/flf^wno juko coś wielkiego i iiniorlic/ncgo, |ak w teorii kultury, lub itt juko ifakt⁰^ _nialcgo i dyskretnego, jak w matematycznej teorii komunikacji Shinnoni uoi inorumnn 2003a, i. 58). Definicje informacji ló/ttuf iię bardzo w zalcZnoici

kontekstu (Kisilowska 2009, i. 76). Ta różnorodność wtka/uje na nie

ou ifjktowania informacji w jakiś jeden, określony sposoh Od ictek lat filozofowie ^nl°^ⁿ° się wyj»śni*ić znaczenie terminów takich, juk „informacja" i /wią/anych / mm ** ■ wiedza" i „znaczenie"; opis tych dyskusji wykracza poza ramy tej pracy. ^Ill11łl|)nnacj^a bywa często traktowana jako składnik wiedzy Powoduje ona mody fi-^ ifuktur zasobów wiedzy, posiadanej przez odbiorcę mfomucji (Maicrska 2008, W ^jfdza, w odróżnieniu od danych i informacji na charakicr intuicyjny, co ulmdma ^s '(['jiniowanic i analizę. Znajduje się ona w ludzkich umyiłach, gd/ic powstaje przy j^cJ Wysianiu doświadczenia i intuicji, na podstawie uzyskiwanych i zrozumianych da* " || oraz informacji. Jest zjawiskiem społecznym, nic może więc być wprost zapisana "^danych- publikacjach czy usługach globalnej biblioteki cyfrowej, które raczej stoso* ^w _{c Si}| jo przesyłania i przetwarzania danych i informacji, niż wiedzy (Gołka 2008. ^163] Możliwy jest zapis jedynie reprezentacji wiedzy (w dokumentach, systemach in-formacyjnych) lub jej ucieleśnienie w wartościach, metodach i procedurach [Owen 2001J Wówczas mamy do czynienia z wiedzą jawną (aplicil). Często jednak wiedza ma charakter ukryty’^{1 2 3 4}; z jej istnienia zdajemy sobie sprawę, potrafimy ją wykorzystać, ale bardzo trudno jest stworzyć jej reprezentację, więc jej formalizacja i przekazywanie są bardzo utrudnione. Dla zmiany wiedzy ukrytej w wiedzę jawną wykorzystuje się różne metody opisywania i organizacji obiektów informacyjnych, w efekcie czego informacja jesi publikowana i w ten sposób rozpowszechniana'⁵. Cyfiyzacja tych procesów także przyczynia się do „ujawniania" wiedzy ukrytej i zwiększenia jej mobilności [Borgman 2007, s. 167). Wiedza ukryta jest przekazywana słownie, głównie podczas przeżywania wspólnych doświadczeń, na przykład w kontaktach mistrz-uczeń¹*. Wiedza zależy także od pamięci, a la także dzielona jest na dwa rodzaje - pamięć wewnętrzną (służącą do zapamiętyw ania) oraz zewnętrzną - stosowaną do zapisywania wiedzy przekształconej w informacje na zewnętrznych nośnikach, gromadzonych między innymi w globalnej bibliotece cyfrowej.

49

1

MARC), identyfikatorach (URI). W nieco innym znaczeniu, zbliżonym do stów kluczowych, etykiety występują

2

w serwisach Wcbu 2.0, głównie Delicious.com. Etykiety bywają w polskiej literaturze nazywane lagami, znacz

3

nikami. metkami, przymieszkami.

4

¹¹ Autorem pojęcia wiedzy ukrytej (ft/c/7 kmleJge) był w latach sześćdziesiątych XX wieku Michael Po-lanyi, który wiedzę lę opisywał następująco: „wiemy więcej, niż jesteśmy w sianie powiedzieć, a przez to, że znaczenie ma charakter ukryty, nigdy me możemy znać skutku, jaki odniesie to, co powiemy" (Polanyi 1998,

5

99). Wiedza ukryła gromadzi się w każdym człowieku, jednak mimo lego jest bardzo trudna do przekazywania.

¹¹ Podział na wiedzę jawną i ukrytą bywa uważany za błędny; jest to raczej odróżnienie „poczucia sensu" od „formalnego wyrażania" wiedzy. Oba są dwoma wymiarami tej samej aktywności, polegającej na odkrywaniu znaczenia. Formalne wyrażanie nie może zastąpić poczucia sensu, a poczucie sensu jest zawsze nic/hędnc dla wydobycia znaczenia z formalnego wyrażania. Odkrywanie znaczenia jest czynnością typową dla istot ludzkich, sląd wiedza nie może istnieć poza nimi [Andriessen, Boom 2009, s. J99J,

^1,1 kpinie takie są negowane przez konstmklywislów, którzy uważają, że wiedza nic jest czymś, co można zdobyć przez obcowanie z książkami i nauczycielami. W myśl konstruktywizmu wiedza jest Iworzona przez jednostki,' Człowiek nie rejestruje informacji, lecz buduje struktury wiedzy z dostępnych informacji. Wiedza nic jesi więc czymś istniejącym obiektywnie poza człowiekiem, a rzeczywistość nie istnieje niezależnie i oddzielnie od tego, kio ją poznaje,