Obraz7

uniwersalnie; co więcej, wskazał, że wszelkie odmiany! rozumienia są ostatecznie samorozumieniem, projekto-l waniem siebie przez Dasein.

Heideggerowski projekt ontologii fundamentalnej I ukazał także w nowym świetle problem historii; czaso-l wość nie jest już tu czasowością świadomości. Gadamerl odwołuje się w tej kwestii' do Heideggera ..po zwro-1 de”, ponieważ uznaje, że dopiero w tych pracach I punkt wyjścia filozofii transcendentalnej został osta- | tecznie przezwyciężony: „Pytanie: czym jest bycie, I zostało zdeterminowane przez horyzont czasu. Tak więc 1 struktura czasowości pojawia się jako ontologiczny czynnik determinujący subiektywność. Jest tam coś więcej jeszcze. ¹ Heidegger głosi, że samo bycie jest czasem. Rozrywa to cały subiektywizm filozofii współczesnej.” ¹¹

Zdaniem Gadamera. dokonana przez Heideggera ontologiczna analiza struktury Dasein, jego wychylenia w przyszłość i rzucenia, stanowi ontologiczne ugruntowanie dla problemu rozumienia historycznego. Rozumienie przeszłości i to. co stanowi jej przedmiot, ni-są już tylko do siebie podobne, jak u Diltheya. lecz przysługuje im ten sam — mianowicie historyczny — sposób bycia, różny od obecności na sposób ontyczny. ..Heidegger pierwszy rozwinął ten problem radykalni' badamy historię tylko w tej mierze, w jakiej sami jesteśmy historyczni-,, co znaczy, że historyczno.M ludzkiego Dasein [...] stanowi warunek naszej możli-wośd ujmowania przeszłości.”

Określone przez nasz historyczny świat uprzedzenia, przesądy i oczekiwania, jakie wnosimy do procesów rozumienia, czyli to wszystko, co tradycyjne pojęci wiedzy i metody naukowej traktuje jako przeszkodę na drodze do obiektywności, okazuje się istotnym składnikiem wszelkiego rozumienia. „Tak więc nie ma rozumienia czy interpretacji, w których nie uczestniczyłaby pełna egzystencjalna struktura Dasein, nawet jeśli poznający pragnie po prostu odczytać -to, co jest i rozpoznać na podstawie źródeł, jak to naprawdę było.,” ⁿ

ⁿ Tamże. «. 229.

» Tamże, i. 222.

Rozważając konsekwencje, jakie płyną dla herme-I neutyki z egzystencjalnej analizy historyczności Dasein, I ii.idamer wskazuje, iż wynika z niej, że nie ma poznana bez założeń wnoszonych przez podmiot. Zarazem ' . tej "analizy nie wynika żadne określenie tych założeń co do ich zawartości, np. w kwestii kierunku, celu, )cu któremu zmierzają dzieje, czy ideału egzystencji. .Ogólna struktura rozumienia osiąga w rozumieniu historycznym swą konkretną formę w tym, że przyswojone obyczaje, tradycja i możliwości na przyszłość poznającego stają się efektywnym czynnikiem kształtującym rozumienie” **; żadna swobodnie wybrana relacja wobec naszego bycia nie może wykroczyć poza faktyczność tego bycia.

Jeśli więc dopiero Heidegger był tym, który w pełni ukazał strukturę rozumienia historycznego, to dlatego, że nie tylko absolutnemu roszczeniu do prawdy przeciwstawił historyczną względność wszelkiej wiedzy, lecz ukazał także jej źródło — mianowicie historycz-ność samego poznającego podmiotu. Tym samym historyczna względność nie może być traktowana jako ograniczenie prawdy. Co więcej, horyzont historyczny, w którym rozgrywa się nasze poznanie i który nieuchronnie wprowadza pewne „przedrozumienie” tego, co chcemy badać, pewne założenia i uprzedzenia, nie stanowi zamkniętej klatki. Już Heidegger uznaje, że założenia te możemy sobie uświadomić i uznać je za fałszywe. Dla Heideggera istotne jest to, że nie ma poznania czy refleksji bez założeń, że nasze myślenie nie startuje nigdy od zera, co nie oznacza wcale, by horyzont historyczny stanowił ograniczenie nie do przezwyciężenia. Podobnie ujmuje kwestię przedrozu-mienia Gadamer: ,.Odnosi ono do otwartości horyzontu badania, wewnątrz którego jedynie możliwe jest rozumienie, lecz nie znaczy to, że czyjeś przedrozumienie nie może podlegać skorygowaniu. Przeciwnie, celem tego pojęcia jest uwidocznienie ruchu rozumienia jako właśnie procesu korygowania.”²¹ Jak zobaczymy dalej, rozważając pojęcie otwartości interpretacji czy fuzji horyzontów, Gadamer uznaje,

a Tamże, s. 234.

H.-G. Gadamer, Ilermeneutics and Historicism..., s. 475.

149