346
i t. d. Co więcej, przekonano się, źe istnieją różnice stałe co do ilości chromosomów nie tylko między komórkami poszczególnych gatunków, lecz nawet w obrębie tego samego gatunku między komórkami zarodkowemi męskiemi a żeńskiemu U mszyc np. mają komórki męskie 11, a żeńskie 12 chromosomów po procesie dojrzewania komórek. Znów niepodobna przypuścić, iżby ten szczegół, tak charakterystyczny a stały dla gatunków poszczególnych, zdarzał się czysto przypadkowo, lecz jego przyczyny należy szukać w prawie, właściwem dla komórek gatunku danego, w czynniku determinującym naturę komórki, w jej planie wsobnym, a nie materyi jako takiej, skoro z tej samej materyi raz więcej, raz znów mniej chromosomów się tworzy.
3) Atoli komórka nie jest maszyną martwą; wre w niej ruch bezustanny, mający na celu przyswojenie dla niej potrzebnych materyałów odżywczych, a usuwanie zużytych, utlenionych, szkodliwych. W tych czynnościach zauważyć się daje taka zdolność wyboru substancyi użytecznych dla komórki i tworzenia z nich najzawilszych potrzebnych sobie związków a usuwania szkodliwych, że nawfet pobieżne wniknięcie w tajniki chemii biologicznej wykazuje odrazu różnice głębokie między tą chemią a zwykłą nieorganiczną, iż niepodobna nie dojrzeć autonomii zjawisk życiowych Tak n. p. komórki nabłonkowe jelit wsysają ciała białkowate limfy, ale tylko w tym razie, jeżeli owe ciała są czyste, nie wsysają natomiast kazeiny mleka i ciał obcych białkowym substancyom, aby nie sprowadzić zaburzenia w złożeniu soku jelitowego; ciała owe obce póty bywają usuwane od resorbcyi, póki nie ulegną przemianie pod wpływem soków, czynnych przy trawieniu. Komórki wątrobowe przemieniają glykogen, w nich nagromadzony, w cukier gronowy, ale tylko w tej mierze, w jakiej cukier gronowy w krwi bywa zużywany, i na odwrót komórki te przemieniają w glykogen dostarczane im z jelita gatunki cukru, skoro tylko zapasy glykogenu w mięśniach i gruczołach zostały nagromadzone przynajmniej dla potrzeb najbliższych, tak, że stale ilość cukru w krwi zawartego posiada procent sobie odpowiedni bez względu na ilość i jakość pokarmu pobranego. W podobny sposób zachowują się włókna mięśni oraz komórki rozmaitych narządów w organizmach zwierzęcych, a analogicznie zacho-