Obrazek17

rswhoanaliza to nie tylko teoria psychopatologii, lecz także metoda leczenia. któm nreehicfin w takich warunkach, nhy doszło do pizcniesicnin wj'elagji z analitykiem. Ozimki pr/iTnesiemu i regresji zachodzi proces uaktywnienia się popędów, kt6re zostały wyparte w okresie edypalnym. Najważniejsze etany i zjawiska w imxvsicJtnaŁfov polegają na: (I) ujawnianiu przez pac) en t n„pozy tv w-tiych i negatywnych przeniesień wobec analityka: (21 dzięki re.gre.^ji wywołanej wvstaiv/:tjnco wstrzemięźliwy i neutralna pozycją z jednej strony i zapowiedzią /uspokojenia z drugiej; (3) usuwaniu jjtzaoiesicń i zmniejszaniu oporu przgd. orzeniesiepiem d/ieki-walndowi; (4) za pomocą parafrazy, intcmretacii i kon-Jroiitacji (por. Killingmo 1995; Cieipiałkowska, Cznbala 2005).

Niektóre założenia klasycznej psychoanalizy na temat źródeł psychopatologii znała,iy zastosowanie i rozwinięcie między innymi w ncopsychoanalizje?¹ i w teoriach relacji z obiektem. Realna, a nie tylko wyfantazjowana przez dziec-ko jakość sprawowanych funkcji macierzyńskich i rodzaj doświadczeń w relacji zjpatk-ą wo wczesnym okresie dzieciństwu ma ogromne znaczenie dla pojawienia się lęku, w tym lęku neurotycznego, zdaniem niektórych neopsychoanalityków, takichjak K. Horney (1999; 2001) czy H.S. Stdliyaii (1953, za: Oleś 2003), oraz przedstawicieli teorii relacji z obiektem, do których należą O. Kernberg (1996) czy Ainsworth (1983, za: Cassidy 1999).

Obecnie w celu wyjaśnienia genezy zaburzeń lękowych, nie tylko na poziomie psychicznym, lecz także neurochemicznym¹⁴, często sięga się do teorii -Przywiązania Bowlby^łcgo. W literaturze wyróżnia się cztery następujące style przywiązania dziecka do opielcuM: ufny, ambiwalentny, unikający i zdezorfiani-zowany/zdezorientowany, wskazując na ich znaczenie dla pojawienia się lęków separacyjnych u dzieci (Ainsworth, ibidem; Greenberg 1999; Lyddon, Sherry 2000 Próby ro^^Ę,,?pfnip. teorii stylów przy^yi^zuiiiti na okres sdol^sccncji i do-rosłości"doprowadziTy~3o wyodrębnienia czterech wzorców przywiązania opi-sanych w dwóch wymiarach: (a) zaieżność-unikanie: (b) pozytywne/nepatwyne Wąrtościowanie siebie i innych. Bartholomew i Horowitz (1991) w jiagtep.uiacv sposób charakteryzują - w tych dwóch wymiarach - właściwości osób o różnych Wźónjadrtirzywiązania:

•j ufny - związany z pozytywnym obrazem siebie i innych oraz uzyskujący niskie wyniki pod względem kryterium zależności i unikania,

•^absorbowany - w tym typie dominuje negatywny obraz siebie, pozytywny obraz innych oraz wysoka zależność i niskie unikanie,

^ls Koncepcja „nerwicy nuszyeh czasów” autorstwa K. Horney (1999; 2001) przeszła już do kanonu psychologii osobowości. Jej najważniejsze książki są dostępne na polskim rynku i można znaleźć w nich studia nad społecznymi i psychicznymi determinantami nerwicy.

“ Badania pokazują, że wczesne zmiany w procesach regulacji emocji, polegające na doświadczaniu przez dziecko wysokiego poziomu stresu ze względu na niewłaściwą opiekę ze strony matki, wpływają na zwiększenie gęstości receptorów glikokortykoidowych w hipokampie. Utrzymywanie się wysokiego poziomu glikokurtykoidów wc krwi prawdopodobnie przyczynia się do zmniejszenia hipokampa i zmiany struktury dendrytów, co czyni osobę, nawet w życiu dorosłym, bardziej podatną na reakcje lękowe (por. Cozolino 2004, s. 188).

• /Odrzucający • przejawia się pozytywnym obrazem siebie, negatywnym obrazem innych; niską zależnością i wysokim unikaniem,

•j lękowy - jest związany z negatywnym obrazem siebie i innych oraz wysoką zależnością i wysokim poziomem unikania.

Występujące w dzieciństwie nieufne przywiązanie może utrwalić się w postaci wewnętrznych, operacyjnych modeli przywiązania, które w życiu dorosłym staną się źródłem tflkiciruc2uć, jak poczucie zagrożcnia_r złość, nićpokóJTTck. Gotowość do Ich doświadczania sprzyja rozwojowi wielu zaburzeń psychicznych, zwłaszcza różnych zaburzeń osobowości i zaburzeń lękowych (Greenberg 1999). Obecnie na podstawie ogólnych wskazówek BowIBy^ego na temat psychoterapii tworzy się procedury i metody pracy z osobami o takich zaburzeniach, w których genezie znaczącą rolę mogą odgrywać wewnętrzne reprezentacje przywiązania. Procedury te uwzględniają wpływ wewnętrznych modeli przywiązania nie tylko na przebieg zaburzenia, lecz także na rodzaj tworzonej relacji terapeutycznej czy skuteczność konkretnych strategii i interwencji terapeutycznych (Gormlcy 2004, za: Rąjewska-Rynkowska 2005).

Badania nad efektywnością psychoanalizy i terapii psychoanalitycznej prowadzone w warunkach naturalnych (effecłiveness) i laboratoryjnych (efficacy) przynoszą czasami sprzeczne rezultaty. Te pierwsze wskazują, zwłaszcza jeśli chodzi o fobie i napady paniki, na brak wystarczającej skuteczności ich leczenia lub mniejszą efektywność niż terapii behawioralno-poznawczej (Rakowska 2006). Polskie badania przeprowadzone przez Aleksandrowiczu i Sobańskiego (2004, s. 106) pokazały, że u pacjentów leczonych zarówno z powodu uogólnionego lęku, jak i zaburzeń występujących pod postacią somatyczną wyniki leczenia terapią psychodynamiczną i poznawczą są podobne. To podobieństwo rezultatów

<    * _J—M.. ł,j.    - >. , i . ■!.    , .i    ..i.    _ ,ii_rv    ». . .... . .- V- i- .r' L ’

puiWiCi u-'.i t j lKit, i iw.uv.- uuuuuui nau pacjcuuiUN O iOZItylil ^.ktOui/.u11t»M1 łęKU-

wych i zaburzeniach nastroju, którzy uczestniczyli w krótkolerminowcj terapii analitycznej, prowadzonej zgodnie z procedurą tzw. terapii podręcznikowej (por. Crits-Christoph 1996).

11.5. Module zespołów zaburzeń związanych ze stresem

1 ICH TERAPIA

Na przestrzeni życia człowiejuiaraźony jest na różne czynniki stresowe, doświadczane subiektywnie jakojiicbezpieczeństw o. ^yyzwanięluE*strata, kffire mają albo charakter normatywny (zdarzenia te można przewidzieć, bo standardowo pojawiają się na pewnym etapie życia, np. pójście do szkoły, zmiana miej -sca zamieszkania, przejście na emeryturę), albo nicnormatywny (zdarzenia te trudno przewidzieć, np. katastrofy, gdyż pojawiają się sporadycznie lub trwają z przerwami w życiu osoby, np. przewlekła choroba w okresie dorastania). W za-leżności od siły i zakresu działania zdarzeń stresowych Lazarus i Folkman (1984) wyodrębnili: (a) dramatyczne wyriarzennTo charaktćize katastrofy, obejmujące zazwyczaj duże grupy lud/i; (b) poważne wyzwania i zuurożenia. doty jedynczych lub kilku osób; (c) codzienne, niewielkie przeszkody i utrapienia