CCF20090225098

adres (tyczy to nie tylko adresów domowych, lecz również adresów miejsca pracy). Jonesowie z Brooklynu i Miami nie są tak „dobrzy”, jak Jonesowie z Newport i Palm Beach. Greenwich i Cape Cod to całkiem inne światy niż Newark i Miami. Przedsiębiorstwa mieszczące się przy Madison Ave-nue czy Park Avenue są lepszej klasy niż przedsiębiorstwa przy Seventh czy Eighth Avenue. Biuro w rogu budynku jest bardziej prestiżowe niż biuro tuż przy windzie lub na końcu długiego korytarza. Anglik natomiast rodzi się i wzrasta w pewnym systemie społecznym. Jest wciąż lordem — niezależnie od tego, gdzie się go spotka, choćby nawet za ladą sklepu rybnego. Poza rozróżnieniami klasowymi istnieją też między nami a Anglikami rozbieżności w sposobach rozdzielania przestrzeni.

Amerykanin z klasy średniej, który wychował się w Stanach Zjednoczonych, ma poczucie prawa do swego własnego pokoju lub przynajmniej części pokoju czy pomieszczenia biurowego. Moi respondenci, proszeni o naszkicowanie idealnego pomieszczenia niezmiennie projektowali je dla siebie i dla nikogo więcej. Gdy prosiłem, aby naszkicowali swój obecny pokój albo biuro, rysowali tylko własną część wspólnego pokoju i oddzielali ją linią od reszty. Zarówno kobiety, jak mężczyźni identyfikowali kuchnię i główną sypialnię jako coś należącego do matki lub żony, podczas gdy terytorium ojca stanowił — jeśli był osiągalny — gabinet lub pracownia, w przeciwnym razie „warsztat”, „suterena”, a czasem nawet stół do robót mechanicznych lub garaż. Gdy Amerykanka chce zostać sama, idzie do sypialni i zamyka za sobą drzwi. Zamknięte drzwi znaczą: „Nie przeszkadzać” albo „Jestem zła”. Amerykanin jest do naszej dyspozycji, jeśli w domu czy w biurze zostawia za sobą otwarte drzwi. Wymaga się od niego, aby nie odcinał się od otoczenia i stale pozostawał w gotowości do spełnienia życzeń innych. Drzwi zamknięte zarezerwowane są dla konferencji, rozmów prywatnych, interesów, pracy wymagającej koncentracji, dalej dla nauki, odpoczynku, snu, ubierania się i życia seksualnego.

Natomiast Anglik z klasy średniej lub wyższej wychowuje się w pokoju dziecinnym, który dzieli ze swymi braćmi i siostrami. Najstarsze zajmuje osobny pokój, który zwalnia z chwilą wyjazdu do szkoły z internatem, może nawet już w wieku dziewięciu—dziesięciu lat. Ta różnica pomiędzy oddzielnym pokojem a wczesnym wdrażaniem do wspólnego pomieszczenia wydaje się błaha; ma ona jednak znaczny wpływ na postawę Anglika wobec należnej mu przestrzeni. Anglik może nigdy nie mieć stałego „pokoju dla siebie” i na ogół nie spodziewa się go ani nie rości sobie do niego praw. Nawet członkowie Parlamentu nie mają kancelarii i często urzędują na tarasie wychodzącym na Tamizę. W rezultacie Anglika zaskakuje u Amerykanów potrzeba spokojnego miejsca do pracy, potrzeba biura. Amerykanie zatrudnieni w Anglii irytują się, jeżeli nie zapewni im się czegoś, co uważają za odpowiednią, zamkniętą przestrzeń do pracy. Pod względem zapotrzebowania na ściany jako osłonę ego, Amerykanie plasują się gdzieś pomiędzy Niemcami a Anglikami.

Kontrastujące wzorce amerykańskie i angielskie pociągają za sobą pewne godne uwagi konsekwencje, zwłaszcza jeśli przyjmiemy, że człowiek — jak inne zwierzęta — ma integralną potrzebę odsepa-rowywania się co jakiś czas od innych. Doskonałym przykładem tego, do czego prowadzi zderzanie się ukrytych wzorców, był pewien student Anglik z mojego seminarium. W stosunkach z Amerykanami doznawał on najwyraźniej nieprzyjemnego napięcia. Wszystko szło źle, a z uwag Anglika jasno wynikało, że nie umieliśmy się zachować. Kiedy zanalizowaliśmy jego pretensje, okazało się,

199