0000039 4

180 Przykładowe programy postępowania

pacjenta do operacji. Oznacza to nie tylko stosowanie zabiegów wzmacniających struktury anatomiczne, które będą operowane, ale i nauczanie pacjenta tego, co będzie musiał wykonywać po wybudzeniu się z narkozy. Dotyczy to zwłaszcza ćwiczeń oddechowych. Bardzo ważne jest nauczenie pacjenta czynności odkasły-wania wydzieliny zalegającej w górnych drogach oddechowych.

W okresie pooperacyjnym można wyróżnić okres wykonywania zabiegu metodą przyłóżkową. Następnie, kiedy stan pacjenta na to pozwala, zabiegi są wykonywane na ogólnoszpitalnym oddziale zabiegowymi. Pacjenci są transportowani na ten oddział przez sanitariuszy (nieraz i na noszach) albo dochodzą sami. Oddział zabiegowy, nazywany oddziałem fizjoterapii lub oddziałem bezłóżkowym rehabilitacji, tworzy zespół różnych gabinetów zabiegowych, w których wykonuje się odpowiednie zabiegi. Zwykle są to baseny do ćwiczeń w wodzie, pomieszczenia do innych zabiegów hydroterapeutycznych (masaże wodno-wirowe, natryski), sale gimnastyczne do przeprowadzania kinezyterapii zespołowej, sale do prowadzenia ćwiczeń indywidualnych, gabinety fizykoterapeutyczne, obejmujące stanowiska do termoterapii (działanie ciepła i zimna), elektroterapii i innych rodzajów zabiegów, gabinety terapii zajęciowej, gabinet masażu ręcznego i inne, zależnie od możliwości danej placówki.

Po wypisaniu ze szpitala pacjenci kontynuują leczenie fizykalne w ambulatoryjnej placówce rehabilitacyjnej. W niektórych jednak przypadkach jest wymagana poszpitalna rehabilitacja sanatoryjna, stanowiąca przykład doskonałego połączenia rehabilitacji medycznej i fizjoterapii. Proces terapeutyczny bowiem odbywa się w sanatorium rehabilitacyjnym zlokalizowanym w miejscowości uzdrowiskowej o cennych walorach np. klimatycznych.

Ten system rehabilitacji został wprowadzony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Celem wdrożenia tego systemu jest prewencja rentowa. Okazało się, że dzięki przedłużeniu czasu trwania instytucjonalnej rehabilitacji medycznej, np. w odniesieniu do schorzeń oraz urazów układu ruchu i krążenia, zmniejsza się odsetek rent inwalidzkich przyznawanych przez komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia. Zauważono również, że przyznawanie grup inwalidzkich pierwszego i drugiego stopnia jest u pacjentów tej kategorii mniej liczne.

13.1.4. Rehabilitacja po udarze mózgu. Temat ten został szczegółowo opisany w książce pt. Rehabilitacja po udarze mózgu, autorstwa P. Laidler, angielskiej fizjoterapeutki. Zakres i stopień nasilenia porażeń i niedowładów ruchowych ma związek z lokalizacją i wielkością zmian ogniskowych w mózgu. Jest to znaczące dla rokowania sprawności poudarowej, która u jednych będzie pełną samodzielnością, u innych zaś całkowitą zależnością od osób drugich.

Program postępowania z pacjentem po przebytym udarze mózgu. W 1947 r. Dinken obwieścił swoją teorię, zgodnie z którą rehabilitacja pacjenta po udarze mózgu powinna się rozpocząć: „tak wcześnie, jak to możliwe, tak wcześnie, jak definitywne leczenie medyczne zostanie zakończone”. Twierdzenie Dinkena miało nadspodziewanie trwały wpływ na praktyków klinicystów. Również dzisiaj mówi się, że rehabilitację poudarową powinno się rozpocząć jak najwcześniej. Nie opracowano jednak jeszcze w tym celu kryteriów klinicznych, np. takich, jakimi dysponuje się przy programowaniu rehabilitacji pozawałowej.

Metodę prowadzenia wczesnej rehabilitacji poudarowej można wzorować na postępowaniu w zawałach serca i w stanach nieprzytomności. Stan sprawności pacjenta po udarze mózgu należy co jakiś czas oceniać, stosując testy kodowe, np. Brunnstromm, Bobathów czy Mahoneya i Barthela. Tam, gdzie są odpowiednio zorganizowane pracownie neurofizjologii klinicznej, można oceniać stopień sprawności ruchowej pacjenta i stopień dysfunkcji jego układu nerwowego na podstawie wyników testów instrumentalnych, m.in. badań EMG, ENG czy badań różnych odruchów.

Oddziały udarowe. W 1995 r. odbyła się konferencja WHO, zorganizowana w Helsigborgu (Szwecja), nt. „Europejskie spotkanie w sprawie ustalenia wspólnego stanowiska dotyczącego postępowania w udarze mózgu”. Podjęta tam tzw. deklaracja helsingborgska zobowiązuje do zapewnienia przed 2005 r. osobom z udarem mózgu dostępności do opieki w wyspecjalizowanych oddziałach udarowych. Wiosną 1997 r. został opracowany „Narodowy program profilaktyki i leczenia udaru mózgu", przyjęty przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej i zaakceptowany jako program wspomagany z funduszy centralnych. Jak dotychczas nie wiadomo, ile takich oddziałów w Polsce powstało. Niemniej działalność zmierzająca w tym kierunku wskazuje na to, że odkrycia neurobiologów dotyczące plastyczności kompensacyjnej mózgu są już wykorzystywane przez klinicystów zajmujących się neurorehabilitacją.

13.1.5. Rehabilitacja po uszkodzeniach rdzenia kręgowego. Perspektywy' rozwoju metod wspomagających przywracanie funkcji ruchowych po uszko dzeniu rdzenia kręgowego u człowieka, są obecnie bardziej optymistyczne. Wyniki badań doświadczalnych z ostatnich lat wykonywanych u zwierząt wskazują na możliwość powrotu ruchów kroczących tylnych kończyn, po zastosowaniu trenin-