PICT5360

W petni wykształcona mowa świadczy o sprawności myślenia

dokonywać uogólnień i tworzyć pojęcia. Dzieci o mniejszym zasobie wiadomości i doświadczeń (np. na skutek zaniedbania środowiskowego) będą stosować definicje użytkowe (np. nóż służy do krojenia) lub opisowe (np. żołnierz ma mundur, czapkę z orzełkiem i karabin). U wielu jednak dzieci występuje już zdolność tworzenia definicji nadrzędnych (pies. kot i mysz to zwierzęta; jabłko, gruszka, pomidor to owoce). Dzieci w tym wieku powinny już wykazywać umiejętność dostrzegania podobieństw (wychwytywanie różnic jest łatwiejsze dla dzieci i umiejętność ta pojawia się znacznie wcześniej). Na pytanie: „Dlaczego są podobne do siebie kot i mysz?**, powinny już odpowiedzieć np. „Bo mają cztery łapy. sierść, ogon i są zwierzętami”, albo na pytanie: „Dlaczego są podobne burak i marchewka?", odpowiedź powinna brzmieć: „Bo można je zjeść, to są warzywa". Dzieci mniej sprawne w zakresie myślenia w pierwszym przypadku odpowiedzą: „Kot i mysz nie są podobne, bo kot goni mysz", a w drugim: „Nie są podobne. bo marchewka jest taka dłuższa, a burak taki trochę okrągły".

Stykając się z nowym, dotychczas nieznanym pojęciem, dziecko w wieku 6-7 lat łączy je z tymi. które zna. Szuka logicznych powiązali i dlatego kwadrat czy prostokąt często nazywa „okienkiem". Ale pod koniec 6. roku życia wiele dzieci potrafi już sobie przyswoić podstawowe pojęcia abstrakcyjne: kształt, wielkość, kierunek, odległość, czas i liczbę. Dużą sprawność myślenia wykazują te dzieci sześcioletnie, u których mowa jest w pełni wykształcona, które posłu-

gują się nią swobodnie i często rozmawiają z dorosłymi. Niewystarczające jest więc np. „opowiadanie obrazka", ograniczające się do wymieniania tylko osób i przedmiotów lub tylko czynności. Dziecko powinno już umieć formułować dłuższe wypowiedzi oraz łączyć zdania w logiczną całość.

Rozwój pamięci

W 6. roku życia dominuje pamięć konkret -no-obrazowa i rozwija się pamięć słowna. Pamięć dziecka w tym wieku ma jeszcze charakter mimowolny i w związku z tym jest mało pojemna, nietrwała, niedokładna. W wyniku niedokładnego analitycznego spostrzegania dziecko zapamiętuje często wiele mniej istotnych szczegółów, a pomija cechy istotne i sens ogólny. W tym wieku zaczyna kształtować się pamięć dowolna, czyli świadoma chęć zapamiętania i przypominania, a jednocześnie zwiększa się szybkość i trwałość zapamiętywania, a także pojemność pamięci (np. dziecko sześcioletnie zapamiętuje sześć przedmiotów po ich bezpośredniej ekspozycji). Typowa dla tych dzieci jest pamięć mechaniczna, czyli dosłowne zapamiętywanie tekstu (dziecko szczególnie łatwo przyswaja sobie tekst rytmiczny i rymowany). Zaczyna się już rozwijać pamięć logiczna. polegająca na zrozumieniu materiału i umiejętności opowiadania tekstu własnymi słowami. Pamięć jest więc tą właściwością. dzięki której dziecko utrwala zdobyte doświadczenie w czasie poznawania rzeczywistości i pogłębia swoje związki z otaczającym go światem.

Rozwój uwagi

Uwaga to umiejętność koncentracji świadomości na określonych przedmiotach lub zjawiskach otaczającego świata. Współtowa-

37