oogeneza10

wyodrębnianą masę odznaczającą się wysokim poziomem gpiip SH, dzię| ki obecności, cysteiny. Po zapłodnieniu substancja ta rozprzestrzenia sią na jeden z biegunów jaja,’który w przyszłoś^ staje suf’stroną grźbieJ tową zarodka,!, okolicę w której najintensywniej zaęhodią procesy mor-l ifogetietyczne (por. str. 256). ięytoplazma .oocytu, wzbogacona w okresie] joojrżewania • w karioplazmę, nabywa więc specyficznych właściwości. 'Fakt ten potwierdzają jeszcze inne spostrzeżenia. U płazów; sztuczne pobudzenie'komórki jajowej do rozwoju nie jest możliwe, dopóki nie rozpadnie się błona jądrową, karioplazriia nie zmiesza sięj z cytoplazmą i dopóki ftie zakończy się mejoza. Nabywanie nowych właściwości przez cytoplazmę oocytu w okresie mejozy szczególnie dobrze ilustrują doświad-^uczenia z przeszczepianiem jąder. Jądra, będące w fazie Gp to jest w fa-^ zie/iy'której 33NA nie podlega replikacji^ Wyizolowane z komórek mózgu czy wątroby-dojrzałego płaza, wszczepione do cytpplazmy niedojrza-I łego oocytu pozostają niezmienione. Natomiast wszczepione do oocytu po pęknięciu błony jądrowej podejmuj 4 replikację DNA, a więc- wchodzą w fazę S. U aksolptla stwierdzono, że w jądrach oocytów w trakcie oogenezy syntetyzowany jest specyficzny czynnik, o charakterze biał-, kowym (oznaczany o"⁵", od gr. opn — jajo). W okresie dojrzewania, po rozpadnięciu się błony jądrowej, dostaje się ón do Cytoplazmy. Niewy-. - stępowanie tego czynnika, w komórkach jajowych, produkowanych przez mutanty, samice homozygotyczne pod Względem braku _k tego czynnika (o“o^—), prowadzi w jajach zapłodnionych do zatrzymania rozwoju w okresie gastrułacji. Wprowadzenie czynnika o⁺, wyodrębnionego z jaj noppałnych, do jaj miepełńówa^ościowydh umożliwia ich prawidłowy rozwój.

U niektórych zwierząt musi być spełniony, jeszcze jeden waranek, ażeby oocyt stał się pełnowartościową komórką jajową. Np. u myszy i szczurów niektórzy sugerują analogiczne zjawiskoT^cfo kapacytacji zachodzącej u plemników (str. 90). Oocyty tych zwierząt—musza przebywać jakiś czas w jajowodzie ażeby były zdolne do zapłodnienia i rozwoju. Doświadczalne przeszczepienie oocytu, bezpośrednio po wydziele-niu pierwszego ciałka kierunkowego, z jajnika do macicy; powoduje, że staję się on niezdolny do połączenia ęię z plemnikiem.

^ Długość trwania oogenezy^

Zależnie od grupy zwierząt, a nawet gatunku, oogeneza może się rozpoczynać w różnych f azach życia osobnika. Bezkregowce_.cechuie.fl. o g e-n e z a posterabrio na Ina, główne i ei etapy zachodzą zwykle’ pó, osiągnięciu przez zwierzę , dojrzałości płciowej. Długość trwania oogeneży-j jest różna, np. u koników..polnych, mających? jajniki panoistyfczne, oogeneza zachodzi w ciągu 3—6 miesięcy, ale u drozofili, ze_ względu na syntetyczną aktywność trofocytów (jajnik politrofiezny), trwa tylko 8—10

dni. Płazy produkują jaja bogate w żółtko, u nich oageneza rozpoczyna hlę po metamorfozie larwy, a - wykształcenie..,dojrzałych komórek- jajowych trwa trzy lata. Na "przykład u platanńy faza premejotyczna' trwa .1--^:2’lygódm, leptoten pierwszego podziału dojrzewania 3—7 dni, zygo-ten 5—9 dni, paćhyten 20 dni, ąiplotęn, 2,5 rokuj (!■), wydzielanie ciałek kierunkowych; odbywa' się - w ciągli jednego bniałyRozeiąganie się w czasie diplotenu pierwśzego^rpodziału- dojrzewania jest zrozumiałe. Zastaje* przez długi czas Utrzymana tetraploidalna ilość DNA, co- sprzyja intensywniej transkrypcji. Poza tym, w rosnącym oocycie utrzymuje się bardziej, prawidłowy stosunek plazmo-j ądrowy (wiadomo, że komórki, wf których ilość, DNA w określonej Wartości przeważa nad ilością cyto-plazmy, mają tendencję do dzielenia się). Średnica oocytu u platanny wynosząca, w premejozie^x około_JJ)um, w "ciągu dwu pierwszych lat powiększa się stopniowo osiągając około 400 urn. Gwałtowny wzrost następuje w trzecim roku, oocyt osiąga średnicę równą około 2000 pm i odpowiednio do niej zwiększa‘się masa oocytu; to jest? w ciągu całych trzech lat zwiększa się prawie 27 000 razy!

U ptaków, 'grupy zwierząt produkujących najbardziej bogato wypo-sażon&_by.^óltko komórki jajowe, tempo wzrostu w kóńfcowęj fazie ooge-nezy jest jeszczeszybsze. U kury, największe nasilenie wzrostu oocytu przypada na ostatnie- —14 •wmf ppgętiB2yę.? "bezpośrednio poprzedzające owtdatrjęr"W    eśle objętość oocytu wzrasta 200 razy. Wzrost oocy-

tów Nyymagą pełną# .mobilizacji' cąłegó orgańłzrńu, illa wyprodukowania i zgromadzenia tak znacznej ilości materiałów zapasowych- Toteż metabolizm dobrej nioski Wyróżnia się. szeregiem podwyższonych- Wskaźńików fizjologicznych.

W • przypadku zwierząt żyworodnych wzrc^t, oocytu jęst, niewielki, a^pegeniją^mpżę trwać* dłligoT tl??ss@3rów zaczyna słę^iw&pbtce- po wp^" dz|^E(np, chomik,    rflżSzfe.iaftEBSlIifei Mm' jfezcafe w., za-?

rodku. Ten drugi przypadek występpjęina przykład u śżcżurSw,.....oogeneza

za<Syh$ się w tej grupie w zarodku 3—4 dni przed porodem; u .czło-wieka w 3 miesięcu' rozwoju,.. NiemRIej u "wszystkich ssaków profaza pierwszego podziału dojrzewania zatrzymuje się w stadium JrpIoteTHi i taki stan trwa cfopókwitania. -

Rodzaje komórek jajęwyoh u )

W prz?ećfwienśfwle do plómników, które charakteryzuje wielka różnorodność form, jaja mają-kształt podobny, są zwykle kuliste, czasem owalne lub wydłużone? Do wyjątków należą komórki ja]^g??g4BcR, ?5mś-których jamocllłohóWi robaków płaskich, które ze względu na zdolność do ruchu pełzakowatego (amebowatego), mają kształty zmienne. Natomiast rozmiary gamet żeńskich wykazują ogromną rozpiętość, nie spotykaną w żadnym innym typie komórek. Średnice ich wahają się od