SAM)34

Dystymia i cytóotymia

Zaburzenia nastroju (ałektywne)

aby uzyskać synergistyany efekt uspokajający, który pomaga opanować podniecenie,

W miarę poprawy stanu leki te stopniowo się odstawia i zaczynają działać leki stabilizujące nastrój (normotymiczne).

W Wielkiej Brytanii do zapobiegania nawrotom zaburzenia afektywnego zarejestrowano tylko lit i karbamazepinę, chociaż wielu psychiatrów stosuje tez walproinian sodu¹. Na ogól profilaktyczne leczenie podtrzymujące zaburzenia afektywnego dwubiegunowego jest wskazane po przebyciu co najmniej dwóch epizodów zaburzenia.

Przed rozpoczęciem leczenia litem należy poinformować pacjenta o działaniach niepożądanych, toksyczności leku oraz potrzebie okresowego (zwykle co trzy miesiące] oznaczania stężenia litu we krwi (zob. rozdz. 27).

Pized leczeniem karbamazepiną, wal-oroinianami lub na samym początku terapii |leżv ocenić czynność wątroby i układu Jwiotwórczego. Badania wskazują, że w zapobieganiu nawrotom skuteczne mogą też być atypowe leki przedwpsychotyczne, takie jak olanzapina i klozapina.

Karbamazepina jest najbardziej skuteczna w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym z częstą zmianą faz, tj. z co najmniej czterema epizodami zaburzeń nastroju (depresja, mania lub epi-ⁱ zod mieszany) w ciągu roku.

W terapii epizodów depresyjnych w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego należy zachować najwyższą ostrożność podczas stosowania leków przeciwdepresyj-nych, ponieważ mogą one podwyższyć nastrój

i wyzwalać hipomanię lub manię. W ^ padkach, w których lek przeciwdeprejyj. jest niezbędny, konieczne jest dołączenie i stabilizującego nastrój. Pewne właściwofa^ przeciwdepresyjne wykazują lit, olanzapj^ oraz nowszy lek przeciwpadaczkowy - |_a, trygina.

U około 50% pacjentów z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, którzy przestają przyjnńo. wać lit, następuje nawrót manii

w ciągu 5 miesięcy. U niektórych I pacjentów odstawienie litu pro. | wadzi do nawracających wahań nastroju, których nie można opanować nawet po ponownym zastosowaniu skutecznego wcześniej litu. To ukazuje, jak ważne są zarówno edukacja pacjenta na temat ścisłego stosowania się do zaleceń lekarskich, jak i odpowiedni dobór pacjentów do leczenia litem.

Leczenie psychologiczne W zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym psychoterapia jest stosowana znacznie rzadziej niż w zaburzeniu jednobiegunowyi (czyli depresyjnym nawracającym), chociaż może odgrywać ważną rolę jako leczenie wspomagające; może też poprawić stosowani się pacjenta do zaleceń lekarskich.

Terapia elektrowstrząsowa (EW)

EW może wyzwolić epizod maniakalny zaburzeniem dwubiegunowym, może też być skuteczną metodą leczenia przeciwmaniabr nego, przewyższającą skutecznością nawet li¹ szczególnie w ciężkiej manii oraz w zespól¹' mieszanych. U około 80% chorych uzyskuje się znaczną poprawę.

_prZebieg i rokowanie

i imanie jest ogólnie niekorzystne: u 90%

^K _cjentów z epizodem manii występują kopne epizody zaburzeń nastroju. Częstość L₀dów różni się znacznie u poszczególnych chorych (przeciętnie 4 epizody w ciągu jo lat). U 5-15% chorych występują co naj-riifiiej 4 epizody (depresyjne, maniakalne lub fpieszane) W ciągu roku. Taka postać nazywa jję zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym z częstą zmianą faz; rokowanie w tych przypadkach jest złe. 10-15% chorych popełnia samobójstwo.

pystymia i cyklotymia

Etiologia

Do jakiego stopnia etiologia dystymii i cy-klotymii łączy się z etiologią depresji i zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, nadal pozostaje niejasne. Są pewne biologiczne podobieństwa między depresją a dystymią, np. w obu zaburzeniach skrócona jest latencja snu REM. Badania genetyczne łączą cyklotymię z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym -uprawie jednej trzeciej pacjentów z cyklo-tymią potwierdzone jest obciążenie rodzinne zaburzeniem dwubiegunowym.

Epidemiologia i przebieg

Na ryc. 13.1 przedstawiono epidemiologię zaburzeń nastroju. Zarówno cłystymię, jak i cyklotymię cechuje powolny początek i przewlekły przebieg; często zaczynają się w dzieciństwie lub okresie pokwitania.

U wielu pacjentów z cyklotymią często wspólwystępują inne poważne zaburzenia afektywne, szczególnie zaburzenie dwubiegunowe. Dystymia może współwystępować z depresją (tzw. podwójna depresja), zaburzeniami lękowymi oraz zaburzeniem osobowości typu borderiine.

Ocena, objawy kliniczne, badania uzupełniające i rozpoznanie różnicowe

Zostały omówione w rozdz. 1,2 i 3.

Leczenie

Oba zaburzenia leczone są farmakologicznie takimi samymi lekami, jakie stosuje się w leczeniu zaburzenia depresyjnego nawracającego i afektywnego dwubiegunowego. Ostrożnie należy stosować leki przeriwde-presyjne w cyklotymii, mogą bowiem zmienić objawy łagodnej depresji w hipomanię. Pomocna w leczeniu obu zaburzeń jest psychoterapia.

Jakie są różnice w epidemiologii między zaburzeniem depresyjnym nawracającym a zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym?

Jak teoria monoaminowa depresji tłumaczy działanie leków przeciw-depresyjnych?

Wymień cztery czynniki podatności na depresję.

Kiedy należy brać pod uwagę leczenie szpitalne epizodu depresji lub manii?

Jaką rolę odgrywa psychoterapia w leczeniu depresji?

Jak należy postąpić, gdy w depresji nie uzyskuje się poprawy po 4 tygodniach leczenia SSRI?

Jakie leki można zastosować w celu potencjalizacji leku przeciwde-presyjnego w depresji lekoopornej?

Jakie należy zastosować początkowe leczenie w ostrej manii?

Jakie są zalety i wady leczenia elektrowstrząsami (EW) w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym?

1

W Polsce walproinian sodu zarejestrowany jest do stosowania w profilaktyce zaburzenia afektywnego dwubiegunowego fpreyp- dum).