19499 IMG184 (2)

stad według przyporządkowanych funkcji. Ponadto istnieją specjalne postaci występujące w momentach wiążących akcję — oskarżyciele, donosiciele, oszczercy — oraz specjalni „zdrajcy” spełniający funkcję to (udzielenie wiadomości): lusterko, dłuto, miotła wskazująca miejsce pobytu poszukiwanej ofiary; można zaliczyć do nich takie postaci jak Jednooka, Dwuoka, Trzyoka.

Kwestię dystrybucji funkcji można rozwiązać w płaszczyźnie dystrybucji kręgów akcji między postaci bajkowe.

W jaki sposób dokonuje się dystrybucji wymienionych kręgów między poszczególne postaci bajkowe?

Możliwe są następujące rozstrzygnięcia tej kwestii:

1. Krąg akcji dokładnie odpowiada postaci. Baba-jaga, która poddaje próbie i nagradza bohatera, zwierzęta, błagające o litość i przekazujące Iwanowi dar j— są to czyści donatorzy. Koń, który donosi Iwana do królewny, pomaga w jej porwaniu, wykonuje trudne zadanie, ratuje przed pościgiem itd. — jest czystym pomocnikiem.

2. Jedna postać obejmuje kilka kręgów akcji. Miedziany chłopek, który prosi o wypuszczenie z wieży, następnie daruje Iwanowi siłę i czarodziejski obrus, a potem pomaga w zabiciu smoka, jest równocześnie i donatorem, i pomocnikiem. Szczególne miejsce zajmują wdzięczne zwierzęta. Zaczynają jako donatorzy _

proszą o pomoc albo o litość — następnie oddają się do dyspozycji bohatera i stają się jego pomocnikami. Czasem zdarza się, że uwolnione zwierzę znika, nie podając nawet formuły zaklęcia, za pomocą której bohater mógłby je przywołać, ale w krytycznej chwili zjawia się jako pomocnik. Wynagradza bezpośrednio przez działanie; może np. pomóc bohaterowi przedostać się do innego królestwa albo zdobywa przedmiot jego poszukiwań. Takie przypadki można oznaczyć jako Z> = R, Z* = JI itd.

Osobno trzeba przyjrzeć się babie-jadze — albo innemu mieszkańcowi leśnej chatki — która wszczyna bójkę z Iwanem, a następnie ucieka, wskazując w ten sposób Iwanowi drogę w zaświaty. Przewodnictwo jest funkcją pomocnika i dlatego baba-jaga mimo woli — a nawet wbrew sobie — odgrywa tu rolę pomocnika. Zaczyna jako wrogi donator, a następnie staje się mimowolnym pomocnikiem.

A oto kilka innych przykładów łączenia funkcji protagonistów:

a.    Ojciec, który zgadza się na wyprawę syna i wręcza mu kij, jest równocześnie osobą wyprawiającą bohatera i donatorem.

b.    Trzy dziewice w złotym, srebrnym i miedzianym pałacu, które darują Iwanowi złoty pierścionek, a następnie wychodzą za bohatera za mąż — są zarazem donatorami i królewnami.

7*

147