32433 S5006340

leziono także w warstwie kulturowej na stanowisku w Pleszowic 20 (ar 38 - tabl. 189:10), a analogiczne formy pochodzą także z osady w Wyciążu 5 (ob. 410, ar 176, luźne - tabl. 255:4,333:13,357:1) oraz z Krzesła-wic (Poleska. Tobola 1987, tabl. XV 20. 21. XXVI 22. XXXVII 16).

Przeważająca część mis wariantów V.2a i V.2b to okazy o powierzchniach brunatnych lub szarych, zaledwie kilka z nich ma powierzchnie jednolicie czarne, lśniące. W większości „czernione" są natomiast miski V.2c. a zewnętrzna powierzchnia jednej z nich (okaz z ob. 51 z Pleszewa 17 - tabl. 25:12) wykazuje wyraźne ślady grafitowania.

Miski opisywanej tu odmiany należą do kanonu form ceramiki wczesnej kultury przeworskiej (Godlow-ski 1981. 60. tabl. I 1. 16: Dąbrowska 1988. 28n.. tabl. III 35). Podobne do naszych misy z cmentarzyska w Karczewcu zaliczyła T. Dąbrowska (1973, 501) do odmiany 0.2. a wyraźnie lepszy stan zachowania naczyń tego typu z cmentarzyska w Kamieńczyku umożliwił tej Autorce wydzielenie wśród nich dwóch odmian, różniących się ukształtowaniem dolnych części brzuś-ców (por. typ IC2 i 11.3 - Dąbrowska 1997.102). Okazy podobne do obu odmian z Kamieńczyka wskazać można także w analizowanym tu zbiorze. Stan zachowania większości omawianych tu naczyń uniemożliwia jednak bardziej precyzyjne podziały. Obie formy mają zbliżone (dość szerokie) ramy chronologiczne. Znajdują się wśród nich okazy relatywnie starsze (zaopatrzone w brzegi wariantu a), spotykane już w grobach odnoszonych do fazy A1 młodszego okresu przedrzymskiego (Marciniak 1957, tabl. XVIII - grób 16:4. XXVII6. XLV1 5; Dąbrowska 1973. 501. tabl. I 17. XXVD 1). wyraźnie rzadziej w zespołach następnej fazy (Dąbrowska 1997,102, tabl. CXLVm 19). Podobnie ukształtowane misy z brzegami ostro facetowa-nymi (wariantu b) występują głównie w fazie A2 (Dąbrowska 1973.501. tabl. VI23. XVI21. XLD1 13. XLVI 13), a znacznie rzadsze formy tego typu, zaopatrzone w niezbyt silnie zgrubiałe, słabiej facetowane brzegi (wariant c). datowane są już na fazę A3 młodszego okresu przedrzymskiego (Dąbrowska 1997. 102).

VJ. Misy o nieco silniej wydętym górą brzuścu, którego największa średnica przekracza nieznacznie średnicę wylewu (ryc. 14:7); niezbyt liczne - łącznie około 25 okazów, pochodzących z Pleszewa 17(10 egz.), Pleszewa 18 (3 egz.). Pleszewa 20 (3 egz.) i Wyciąża 5 (8 egz.). Znajdują się wśród nich naczynia niewielkie (średn. wylewni 12 cm) i bardzo duże (średn. 35 cm). Średnice największych wydętości brzuśców są. z reguły. o 2-3 cm większe. Niestety nie można rekonstruować pełnej formy żadnej z mis tej odmiany, a w stosunku do znacznej ich części trudno powiedzieć leż. w jaki sposób ukształtowane były ich dolne partie. Uwzględniając kształt brzegów, wydzielono trzy warianty.

V3a. Okazy z szerokimi, wielokrotnie facetowa-nymi brzegami. Pochodzą z Pleszew a 17 (3 okazy z arów 62,116 i 253-tabl. 75:1.102:11.138:17). Pleszewa 20 (okaz z ara 48 - tabl. 197:11) i Wyciąża 5 (6 fr. mis z obiektów 19. 283 i arów 79. 152. 154, 155 - tabl. 203:13, 240:1.283:3. 303:6.311:5. 318:13).

V3b. Oku/y z ostro fucetowanymi brzegumi. Zaliczono (u fragmenty 4 naczyń z Pleszowu 17 (okazy z arów 61.82.116 i 254 - tabl. 74:4.81:9.102:15.142:3), a ponadto nieliczne, zachowane we fragmentach miski z Pleszowu 18A (ary 1 i 8 - tabl. 146:5. 148:6), Pleszewa 20 (obiekty 15/23 i 113 - tabl. 152:10, 171:3) i Wyciąża 5 (obiekty 54 i 145 - tabl. 210:1. 220:3). Jedno z naczyń z Plcszowa 20 ozdobiono na załomie pasmem delikatnie rytego ornamentu (tabl. 152:10).

V.3c. Okazy z nieznacznie pogrubionymi, słabo facetowunymi brzegami. Zaliczone do tej grupy 3 fragmentarycznie zachowane miski z Plcszowa 17 pochodzą z ob. 81 oraz arów 61 i 62 (tabl. 30:5. 74:2, 75:3). Wszystkie to naczynia niewielkie (średn. 16-19 cm), ozdobione na załomach wąskimi, delikatnie rytymi pasmami ornamentu. Fragment podobnej, niezdobionej, miski pochodzi też z Plcszowa 18A (ar 1 - tabl. 146:6).

Powierzchnie większości wymienionych wyżej mis są brunatne lub szare. Jednolicie czarne, lśniące powierzchnie mają tylko 3 okazy: miski war. V.3a (tabl. 138:17) i war. V3c (tabl. 74:2) z Pleszowa 17 oraz okaz war. V.3b (tabl. 189:10) z Pleszowa 20.

Misy o silnie wydętych górą brzuścach spotykane są w zespołach grobowych kultury przeworskiej wyraźnie rzadziej niż okazy trzech opisywanych wcześnej odmian. Analogiczne formy z cmentarzyska w Karczewcu odnoszone są do II fazy tej nekropoli, odpowiadającej fazie A2 młodszego okresu przedrzymskiego (por. odmianę D.3 - Dąbrowska 1973, 501n., tabl. XV 8, XVII 12, XXXIX 13). Podobnie datowane są także miski tej formy na cmentarzysku w Błoniu (por. odm. PXXIVD -Mycielska. Woźniak 1988.24, tabl. LV B5, CLXIV A6).

V.4. Miski o wyraźnie zaznaczonym załomie brzu-śca - ostroprofilowane

Dość liczna grupa naczyń, zakwalifikowano tu blisko 100, przeważnie fragmentarycznie zachowanych, egzemplarzy. Zróżnicowana wewnętrznie, zarówno pod względem wielkości (średn. wylewów 9-26 cm), jak też w zakresie szczegółów budowy górnych partii. Miski ostroprofilowane pochodzą z Pleszowa 17 (ok. 35 egz.), Pleszowa 20 (5 egz.), Wyciąża 5 (ok. 25 egz.) i Cła (3 egz.). Stanowią także najczęściej spotykaną formę ręcznie lepionych, cienkościennych misek na osadzie w Krzeslawicach (ok. 30 okazów). Można wśród nich wyróżnić cztery podstawowe grupy.

VA1. Miski o wyraźnie zaznaczonych, lecz niezbyt ostrych, wysoko umieszczonych załomach brzuś-ca i dość silnie zgrubiałych, ostro facctowanych brzegach - wariantu b (ryc. 14:8).

Niewielką (wys. 8 cm, średn. wylewu 17 cm, dna 9 cm), zrekonstruowaną w całości miskę tej formy, a także fragment podobnego, większego okazu (średn. wylewu 25 cm) odkryto w ob. 154 w Wyciążu 5 (tabl. 223:8, 11). Analogiczne formy pochodzą też z warstwy kulturowej ze stanowiska w Pleszowic 17 (ary 77, 79, 130 - tabl. 79:5.7.80:1,115:11) i z osady w Krzeslawicach (Poleska. Tobola 1987, tabl. U 14. XXXI 17).

V.4.2. Miski o wysoko umieszczonych, ostrych załomach brzuśców i brzegach nieznacznie pogrubionych. trójkątnych, lekko facctowanych (wariant c) lub tylko wyrównanych, ustawionych pionowo lub lekko odgiętych na zewnątrz (ryc. 14:9).

Kilkanaście zachowanych fragmentarycznie okazów naczyń tego typu pochodzi z Pleszowa 17 (obiekty I56a i 557 oraz ary 77. 123, 130. 132. 218. 228, 233.

237.    blok 41 - tabl. 33:12.63:10.79:12.114:2,115:14. 116:8. 123:2, 124:11, 126:2.128:10. 134:2-4). a ponadto. znaleziona luźno, w całości zachowana misa o wymiarach: wy*. - 10,5 cm, średn. wylewu - 19 cm. dna -9 cm (tabl. 145:4). Jedno z wymienionych naczyń zdobione jest delikatnie rytym pasmem omamentacyjnym (tabl. 124:11). Nieliczne miski podobnych kształtów zarejestrowano także na stanowiskach w Pleszowic 20 (obiekt 56 i ar 40 - tabl. 156:9-11.195:12). Cle (ob. 22 - tabl. 9:3.4) i Wyciążu 5 (obiekty 130 i 212 oraz ary 135. 136 i 163 - tabl. 215:1, 229:3. 293:3. 5. 305:6. 323:1). Ponadto z ob. 406 z osady wyciążskiej pochodzi niewielka (średn. 14 cm) osuoprofilowana miseczka z przewężonym uszkiem pod wylewem (tabl. 254:3). Formy tego typu są natomiast licznie reprezentowane na osadzie w Krzesiawicach (Poleska, Tobola 1987, tabl. VII16. VIII 5.7.10. XV 20.22, XX 21.22. XXIX 20. 24. XXXI 15. 24. XXXVII 2).

V. 4.3- Miski ostroprofilowane o silnie zgubiałych załomach brzuśców; ogólne proporcje i kształt brzegów jak u okazów opisanych wyżej (ryc. 14:10). Liczne okazy tego typu pochodzą z Pleszowa 17 (17 egz. z obiektów 7. 156. 198. 233. 292 i arów 101. 108. 123. 237.

238.    blok 41 - tabl. 22:8-10.33:3.6. 38:3.40:4.41:11. 91:19.94:10.114:3.128.-9.131:1.134:5.6; ponadto okaz z przewężonym uszkiem pod wylewem z ara 223 - tabl. 125:3) i Wyciąża (12 egz. z obiektów 96. 295. 383 i arów 2. 10. 18, 136. 170. 179 - tabl. 214:1. 244:7. 252:4. 263:6.7. 266:10. 273:6. 293:4.6. 323:11. 339:6. oraz znalezisko luźne - tabl. 357:4). Pojedyncze znaleziono też na stanowiskach w Pleszowic 20 (ar 38 - tabl. 189:11) i w Cle (ob. 24A- tabl. 9:1). Ostroprofilowane miski o silnie zgrubiałych załomach znane są także z osady w Krzesiawicach (Poleska, Tobola 1987. tabl. XV 19, XX 16-19. XXXI 1). Specyficzną ich odmianę stanowią okazy o cienkich, wydłużonych, pionowych brzegach, ostrych, zgrubiałych załomach i silnie podciętych dolnych ściankach brzuśca (ryc. 14:11). znane z Krzesławic (op. cii. tabl. X 15. XXVI 22). a także z Pleszowa 17 (ar 77 - tabl. 793). Są to niewielkie naczynia o średn. wylewów 10-17 cm.

V.4.4. Niewielkie ostroprofilow ane miseczki o nieco niżej umieszczonym załomie brzuśca i cienkim, wygiętym na zewnątrz brzegu (ryc. 14:12). Formy znane przede wszystkim z osady w Krzesiawicach (Poleska. Tobola 1987, XXV 15. XXVI8. XXXIII13; 1988.107). Wystąpiły także w Pleszowic 17 (ary 103, 108 - tabl. 93:12. 94:13).

Zdecydowana większość omawianych tu naczyń (ponad 2/3) to okazy „czernione'*. Powierzchnie pozostałych były również doskonale wygładzone, najczęściej połyskliwe, lecz jaśniejsze - brunatne lub szare w różnych odcieniach. Sporą część misek (ok. 15%) wykonano z gliny bez widocznych domieszek schudzających.

Misy ostroprofilowane to formy stosunkowo późne. charakterystyczne dla najmłodszego stylu ceramicznego wczesnej kultury przeworskiej z młodszego okesu przedrzymskiego i trwające jeszcze, w nieco zmodyfikowanych wersjach, na początku okresu rzymskiego (Godlowski 1981,62. tabl. 116.18. II7.11). Tendencja do wyraźnego zaznaczania (zaostrzania) załomów brzuśców pojawia się na niektórych terenach kultury przeworskiej już w fazie A2/A3 młodszego okresu przedrzymskiego (Dąbrowska 1988. 30n.. 1997. 114). Najstarsze formy tego typu. podobne do misek wyróżnionej tu odmiany V.4.1-2. charakteryzują się jeszcze dość silnie zgrubiałymi, ostro facetowanymi brzegami (por. niektóre okazy z Warszawy-Wilanowa - Marciniak 1957. tabl. XXXV 12, czy Kamieńczyka - Dąbrowska 1997. tabl. LXV 9). Analogiczne do większości omówionych wyżej formy występują jednak przede wszystkim w zespołach odnoszonych do fazy A3 młodszego okresu przedrzymskiego (zwłaszcza późniejszego jej odcinka) i początków okresu rzymskiego (por. np. misy odm. II.7 i 11.10 z Karczewca - Dąbrowska 1973,502, tabl. XXII

17.    XXXI 14. XXXVIII 15. XLU 17 oraz tabl. XII 5.

18.    XLVm 10.28; a także niektóre formy z cmentarzyska w Wesóikach - Dąbrowscy 1957. ryc. 16:1.3.49:7. 12.11:5,6.13:11.24:7.10.32:1.3 i dalsze). Dla młodszego odcinka fazy A3 i początków okresu rzymskiego charakterystyczne są zwłaszcza miski o ostrych, silnie zgrubiałych załomach i nieznacznie zgrubiałych lub rue-pogrubionych brzegach o zanikającym facetów ani u. wyróżnionej tu odmiany V.4 3, a odpowiadające formom typu II/l T. Liany (1970.439. tabL 7. 11). jak również miski o cienkich, lekko odgiętych brzegach (tu odm. V.4.4). przypominające formy typu II/3 (Liana 1970. 439. tab. 6. 13).

Symptomatyczny jest udział opisywanych tu form wśród wszystkich mis grupy ceramicznej IIA na poszczególnych stanowiskach. Okazy ostroprofilowane stanowią stosunkowo niewielki procent cienkościennych mis ze stanowisk w Pleszowic 17 (ok. 20%), Pleszowic 20 (8%) i Wyciąża 5 (ok. 15%). są natomiast podstawową formą ręcznie lepionych naczyń lego typu na osadzie w Krzesiawicach (ok. 70%). Pewną liczbę ostroprofilo-wanych misek stwierdzono także na innej późnej osadzie grupy tynieckiej w Podlężu (por. formy typu XXVL określane jako wazy ostroprofilowane bez szyjki - por. Woźniak 1990. 44). gdzie jednak, inaczej niż w Krzesła wicach. przeważają misy relatywnie starszych odmian. typowe dla wcześniejszgo stylu ceramiki kultury przeworskiej (por. typ XXIV - op.cit.. 45n.)

V5. Misy o me wy odrębnionych brzegach

Stanowią jedną z głównych form lepionej ceramiki „kuchennej” (por. niżej rozdz. 3.1.2.2.2). Ze stanowisk w Krakowie Pleszowic 17 (ok. 50 egz.). Pleszewie 20 (12 egz.). Wyciążu 5 (23 egz.) i Cle (3 szu) pochodzi jednak spora liczba (łącznic olc. 90) okazów lub fragmentów o doskonale wygładzonych, często lśniących. powierzchniach, starannie opracowanych brzegach (zaokrąglonych, poziomo lub ukośnie wyrównanych lub facctowanych). Wydzielić wśród nich można dwie podstawowe grupy.

93