38961 SDC11038

102 Marta Łuczyńska

powiedzi na pytania, które rodzą się w kontaktach z klientem. Dotyczą one sensu pomagania, jego granic i ewentualnych zagrożeń, jakie pociąga ono za sobą. Dopiero dzięki klientowi pracownik może dokonać zabiegu okreśiemania się w swojej roli zawodowej oraz określenia granic własnej odpowiedzialności. Pracownik i klient, wzajemnie na siebie oddziałując, mogą traktować relację pomocy jako specyficzne przeżycie sensotwórcze, nadając nowe znaczenia byciu w świecie. Dla wspomaganego życie nabiera sensu, bo odnajduje siebie, nabiera sił i uczy się, jak radzić sobie z problemami.

Uczestniczenie w relacji pomocy nie jest jednak tylko przeżyciem twórczym i radosnym. Wywołuje także szereg uczuć ambiwaletnych, emocjonalnie wyczerpujących, powodując konieczność rozwiązywania dylematów o charakterze poznawczym, egzystencjalnym i moralnym¹. Tego rodzaju dylematy dotyczą zarówno pracowników socjalnych, jak i innych profesjonalistów od pomagania. Mogą one także pojawiać się w przypadku udzielania pomocy w obrębie związków rodzinnych, przyjacielskich czy towarzyskich.

3. Dylematy osoby udzielającej pomocy

Podstawowe dylematy osoby udzielającej pomocy można sprowadzić do następujących obszarów:

1.    poczucie, że zaangażowanie się w problemy innych może burzyć jej spokój przy jednoczesnym poczuciu obowiązku i odpowiedzialności nakazującym pomagać;

2.    chęć zdobycia moralnego argumentu pozwalającego czuć się dobrym i użytecznym przy równoczesnych wątpliwościach, czy rzeczywiście jej intencje są altruistyczne;

3.    radość, że okazano jej zaufanie, ale obawa, czy temu podoła;

4.    odczuwanie niechęci do osoby wspomaganej przy jednoczesnej konieczności podjęcia interwencji profesjonalnej i konieczność pokonania tej niechęci;

5.    brak poczucia, że do końca wie, czego chce wspomagany, przy obawie, że poszukiwanie dokładnych odpowiedzi może doprowadzić do naruszenia określanych przez klienta granic oczekiwanej pomocy;

6.    konieczność wyważenia dobra wspomaganego i jego otoczenia, czyli problem, jak dalece można działać zgodnie z racjami tylko jednej osoby, pomijając dobro innych jej bliskich;

7.    wybór właściwej drogi postępowania, czyli jak postępować, aby nie naruszać wartości własnych i wartości wspomaganego.

Podobnie jak pomagający, także wspomagany przeżywa różne rozterki, związane z podjęciem decyzji o potrzebie szukania pomocy u innego człowieka. Każdy, kto zwraca się o pomoc, czyni to na swój sposób. Jeżeli klient z pozoru wydaje się pewny siebie, znający swoje prawa w zakresie przysługującej mu pomocy, jeżeli określimy go nawet mianem klienta roszczeniowego, to nie można odbierać mu prawa do refleksji nad sobą, swoim życiem i sytuacją, w jakiej się znalazł. Uświadomienie sobie, że własnymi siłami nie jest się w stanie pokonać problemów, zawsze musi być czymś przykrym i wywołującym szerszą refleksję dotyczącą własnej kondycji. Dlatego też ważne jest, aby pamiętać, że klient pomocy społecznej, zanim stanie przed pracownikiem socjalnym, musiał wykonać pewną pracę nad sobą, by odpowiedzieć samemu sobie na podstawowe pytania o charakterze egzystencjalnym. Oczywiście zakres i głębia tej autorefleksji będzie zależała od jego możliwości intelektualnych, poznawczych, stanu zdrowia psychicznego i fizycznego oraz od sytuacji, w jakiej się znalazł.

4. Dylematy osoby wspieranej

Podstawowe dylematy osoby zwracającej się po pomoc dotyczą następujących kwestii¹:

1.    chęć i potrzeba skorzystanie z pomocy przy jednoczesnej obawie przed ukazaniem własnej słabości lub (i) poczucie bycia gorszym i słabszym od innych;

2.    z jednej strony pragnienie bycia samodzielnym, z drugiej chęć zdjęcia z siebie ciężaru odpowiedzialności za siebie i najbliższych;

3.    pragnienie pomocowego kontaktu przy równoczesnym obawianiu się odmowy, utraty atrakcyjności, ośmieszenia;

4.    nadzieja na przywrócenie samodzielnego funkcjonowania, lecz jednoczesny lęk przed uzależnieniem się od pomocy świadczonej przez instytucję;

[Za:) K. Otrębska-Popiołek, ibidem.

1

{Za:} K. Otrębska Popiołek, op. clt. S. 27-38.