SDC11044

114___Marta Łuczyńska

że to co jest przedmiotem powinności pracownika socjalnego, jest jednocześnie przedmiotem roszczeń klienta pomocy społecznej. Jeżeli określony sposób zachowania jest czyjąś powinnością, to na mocy kodeksu każdy ma prawo domagać się od niego takiego właśnie zachowania. Rodzi to wątpliwość, czy zachowanie na przykład pracownika socjalnego zgodne z kodeksem jest wynikiem jego dojrzałości etycznej, czy jedynie odpowiedzią na roszczenia klienta.

Argumenty formułowane przeciwko tworzeniu zawodowych kodeksów etycznych dotyczą również ich anty wychowawczej funkcji. Ponieważ najczęściej nie zawierają, oczywiście poza moralnymi, sankcji, doprowadzają do sytuacji, w której ich nieprzestrzeganie nie niesie ze sobą żadnej kary czy konsekwencji. Inni wskazują na ich krępujący i ograniczający jednostkę charakter. Pozbawione refleksji przestrzeganie zasad kodeksu jest częściowym ubezwłasnowolnieniem. Dla wielu przeciwników kodeksów problematyczny jest sposób ich ustanawiania — kto i na podstawie czego ma prawo rozstrzygać dylematy etyczne i wymagać, aby w ten sam sposób czynili to inni? Może to prowadzić do koniunkturalizmu i zależności etyki od tego, kto w danej chwili ma społeczną legitymizację na jej skodyfikowanie.

Zwolennicy tworzenia zawodowych kodeksów etycznych określają ich znaczenie zarówno dla grupy pracowników, której dotyczą, jak i dla szerszego społeczeństwa. Według nich właśnie kodeks etyczny konstytuuje etos grupy zawodowej. Podnosi jej prestiż i wpływa na jej społeczny wizerunek. Dążenie do profesjonalizacji zawiera w sobie konieczność tworzenie standardów etycznych. Daje możliwość określenia obowiązków pracownika i sankcji, jeśli nie wypełnia tych obowiązków w odpowiedni sposób. Dla kodeksuałistow, czyli zwolenników tworzenia etyk zawodowych, kodeks ma walory edukacyjne. Rozszerza pole świadomości szeregowego pracownika, uwrażliwia na problemy zawodowe i pokazuje kontekst jego działalności profesjonalnej. Pełni też bardzo ważną rolę wobec społeczeństwa. Uświadamia innym, do czego mają prawo, czego mogą oczekiwać czy wręcz rościć sobie od przedstawicieli określonego zawodu. Pracownikowi pomaga w rozstrzyganiu dylematów etycznych, pełniąc tym samym funkcje profilaktyczne, przeciwdziałające wypaleniu zawodowemu i minimalizując jeden z obszarów ponoszenia psychologicznych kosztów.

Podstawowe zasady tworzenia kodeksów etyki zawodowej pracowników socjalnych są wspólne, bez względu na kraj, w jakim powstają. Obejmują wszystkie obszary jego działalności zawodowej, precyzyjnie określając zasady odpowiedzialności etycznej pracownika

socjalnego wobec klienta, współpracowników, pracodawcy, własnego zawodu i społeczeństwa. Dla porównania przedstawiamy Kodeks etyczny Polskiego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych i Kanadyjskiego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych.

Wspólnym mianownikiem, a jednocześnie układem odniesienia dla rozważań o odpowiedzialności etycznej pracowników socjalnych jest klient pomocy społecznej. Uświadomienie sobie przez pracownika socjalnego faktu, że gdyby nie było klienta, to nie byłoby jego zawodu, i że w związku z tym właśnie on konstytuuje i legitymizuje jego działalność profesjonalną, pozwala na wprowadzenie innej perspektywy określania relacji pracownik socjalny-klient pomocy społecznej. Podopieczny jest podmiotem każdej interwencji socjalnej i jednocześnie stanowi centralne ogniwo wyznaczające etos zawodowy kadry pomocy społecznej.

KODEKS ETYCZNY POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH

Preambuła

Potrzeba stworzenia Kodeksu Etycznego wynikła ze świadomości, iż praca socjalna jest siłą napędową zmian społecznych i sumieniem społeczeństwa.

Kodeks Etyczny, jako zbiór zasad wytycznych codziennego postępowania zawodowego, ma służyć wszystkim tym, którzy zdecydowali się związać swą przyszłość z zawodem pracownika socjalnego.

Również społeczeństwo ma prawo wiedzieć, że zawód pracownika socjalnego dysponuje określonymi środkami zabezpieczającymi, gwarantującymi wykonywanie zawodu w sposób rzetelny, profesjonalny i odpowiedzialny.

Kodeks Etyczny to nie tylko zbiór nakazów i zakazów, których należy przestrzegać wykonując zawód pracownika socjalnego, lecz również przekazanie pewnych wartości, m.in. takich, jak:

—    działania na rzecz dobrobytu społecznego;

—    poprawa warunków bytu osób, rodzin, grup;

—    działania, zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości społecznej.

Kodeks nawiązuje do idei pracy socjalnej — poszanowania godności człowieka i obrony tej godności, prawa człowieka do samostanowienia, dbałości o równość szans.