page0088

80 Summa teologiczna

ginta trium Quaest, (Qu. XXXII, LIV), że pojmuje się tylko to, co jest prawdziwe. Lecz aniołowie poznają tylko przez to, że pojmują. Zatem w pcznaniu anioła nie może być błędu i fałszu.

Odpowiadam, że prawda tego zagadnienia zależy do pewnego stopnia od tego, co poprzednio powiedziano. Powiedziano bowiem (par. poprz.), że anioł nie pojmuje składając i rozdzielając, lecz pojmując czem coś jest. Umysł zaś zawsze jest prawdziwy co do tego, czem coś jest, jak i zmysł co do swoistego przedmiotu jak powiedziano w III de Anima. Lecz przypadłościowo przydarza się w nas pomyłka i fałsz przy poznawaniu czem t oś jest, tc znaczy z powodu jakiegoś składania; czyto gdy definicję jednej rzeczy przyjmujemy za definicję drugiej, czyto gdy części definicji do siebie nie należą, jak na-przykład, gdy się przyjmuje za definicję jakiejś rzeczy zwierzę czworonożne latające (żadne bowiem zwierzę takiem nie jest), a to przydarza się w rzeczach złożonych, których definicję bierzemy z różnych składników, z których jeden jest materją dla drugiego. Lecz przy poznawaniu pojedynczych istotności, jak powiedziano w IX Metaph. niema fałszu, gdyż albo wcale się ich nie dosięga i nic o nich nie poznajemy, albo poznajemy je ta-kiemi, jakiemi są.

Tak więc nie może być wprost fałszu, lub błędu, lub pomyłki w umyśle jakiegoś anioła; lecz przydarza się przypadłościowo. Innym jednak sposobem niż u nas. My bowiem składając i rozdzielając dochodzimy czasem do pojęcia istotności rzeczy, jak na-przykład, gdy rozdzielając lub dowodząc szukamy definicji. To zaś się nie przydarza u aniołów, lecz oni przez to czem coś jest poznają o rzeczy wszystkie zdania należące do tej rzeczy. — Jasnem jest zaś, że istotność rzeczy może być początkiem poznawania odnośnie do tego, co z natury jest własnością rzeczy, lub jest z nią sprzeczne; jednak nie tych rzeczy, które zależą od nadprzyrodzonego rozrządzenia bożego. Zatem dobrzy aniołowie mający dobrą wolę, przez poznanie treści rzeczy nie wydają sądu o tern, co z natury należy do rzeczy, chyba za bożem rozrządzeniem. Stąd nie może w nich być fałszu, lub błędu. Szatani zaś, przez spaczoną wolę odwracając rozum swój od mądrości bożej, wydają niekiedy o rzeczach absolutne sądy, według warunków naturalnych. I nie mylą się co do tych rzeczy, które z natury do rzeczy należą.

http://rcin.org.pl