page0060

52    Summa teologiczna jakiś rozum nie biorący poznarya z rzeczy, pojęcie powszechne, które on poznaje, nie będzie oderwane od rzeczy, lecz istniejące w pewien sposób uprzednio przed rzeczami, albo według porządku przyczyny, jak naprzykład powszechne pojęcia rzeczy są w Słowie Boźem, albo przynajmniej według porządku natury, jak powszechne idee rzeczy są w rozumie anielskim.

Odpowiedź na drugi zarzut. Poznawać coś powszechnie mówi się dwojako. Jednym sposobem ze strony rzeczy poznawanej, że mianowicie poznaje się tylko powszechną naturę rzeczy. I w ten sposób poznać coś w ogólności jest mniej doskonaleni, niedoskonale bowiem poznałby ktoś człowieka, ktoby

0    nim tylko poznał, że jest zwierzęciem. Drugim sposobem ze strony środka poznawania. 1 tak jest doskonalej poznawać coś powszechnie; doskonalszym jest bowiem umysł, który jednym powszechnym środkiem, może poznawać rzeczy właściwe, niż ten, który tego nie potrafi.

Odpowiedź na trzeci zarzut. To samo nie może być dla wielu rzeczy ideą dorównywującą. Lecz jeśli jest wyższe, można przyjąć to samo jako ideę właściwą i podobieństwo różnych rzeczy. Jak naprzykład w człowieku jest powszechna roztropność co do wszelkich aktów cnoty; a można ją uważać za właściwą ideę i podobieństwo szczegółowej roztropności, która jest we lwie, odnośnie do aktu wielkoduszności; a tej, która jest w lisie, do aktu przezorności i tak dalej. Podobnie przyjmuje się istotność bożą dla jej doskonałości jako swoistą ideę rzeczy poszczególnych, albowiem ma ona taką doskonałość, że poszczególne rzeczy upodobniają się do niej według idej im właściwych.

1    w ten sam sposób należy powiedzieć o pojęciu powszechnem, które jest w umyśle anioła, że przez nie dla jej doskonałości, wiele rzeczy może być poznanych poznaniem właściwem.

http://rcin.org.pl