page0062

54 Summa teologiczna

Lecz przeciw r/em temu jest, co mówi Augustyn 11 Super Gen. ad Litt., że anioł znał siebie w tej samej chwili gdy był stwarzany, to znaczy, gdy był oświecany prawdą.

Odpowiadam, że jak wynika z tego co powiedziano, (R. XIV § 2 i Rozdz. LIV § 4), inny jest stosunek przedmiotu do tej czynności, która pozostaje w działającym, a inny do tej czynności, która przechodzi na coś zewnętrznego. W czynności bowiem, która przechodzi na coś zewnętrznego, przedmiot, czyli materja, na którą czynność przechodzi, jest oddzielona od działającego, jak naptzykład rzecz ogrzana od ogrzewającego, a budynek od budującego. Lecz w czynności, która pozostaje w działającym, trzeba, na to, by doszło do czynności, by przedmiot łączył się z działającym, podobnie jak w poznaniu zmysłowem przedmiot musi się złączyć ze zmysłem, na to, by powstało aktualne czucie. I taki jest stosunek przedmiotu złączonego z jakąś władzą, do tego rodzaju czynności, jaki jest stosunek formy, jako pierwiastka działania, w innych działających; jak bowiem ciepło jest dla ognia formalnym pierwiastkiem ogrzewania, tak obraz*) rzeczy widzianej jest formalnym pierwiastkiem widzenia w oku.

Należy jednak rozważyć, że taki obraz przedmiotu czasem jest tylko w możności we władzy poznawczej, i wtedy poznanie jest tylko w możności; a na to, by poznanie było aktualne, musi możność poznawcza zostać zaktualizowana przez obiaz*). .leżeli zaś zawsze aktualnie posiada ten obraz, również może przezeń poznawać bez uprzedniego przyjęcia czegoś, czy zmiany. Wynika stąd, że poruszenie przez przedmiot nie należy do pojęcia poznającego, jako poznającego, lecz tylko do poznającego, którego poznanie jest w możności.

Dla formy zaś będącej pierwiastkiem działania, jest rzeczą obojętną, czy sama forma tkwi w jakiejś rzeczy, czy też istnieje sama przez się oddzielnie; ogień bowiem, gdyby istniał sam przez się oddzielnie, nie ogrzewałby mniej, niż ogrzewa, istniejąc w czemś drugiem.

Tak więc, jeśli wśród przedmiotów umysłu istnieje jakaś forma umysłowa bytująca oddzielnie, będzie ona poznawała siebie samą. Skoro zaś anioł jest niematerjalny, jest pewną formą,

*) Species.

http://rcin.org.pl