page0086

78 Summa teologiczna

ciwstawne, gdyż pierwsze rozróżnienie dzieje się przez twierdzenie i przeczenie. Lecz pewnych natur odległych nie poznaje anioł przez jedno, lecz przez różne idee, jak widać z tego, co powiedziano powyżej (par. 2). Muszą tedy twierdzenie i przeczenie poznawać przez różne idee. I tak wydaje się, że anioł poznaje składając i rozdzielając.

Zarzut trzeci. Oprócz tego, mowa jest znakiem umysłu. Lecz aniołowie do ludzi mówiących wygłaszają powiedzenia twierdzące i przeczące, które są znakami składania i rozdzielania w umyśle, jak to widać z wielu-miejsc Pisma św. Zatem wydaje się, że anioł rozumie składając i rozdzielając.

Lecz przeciwnem jest, co mówi Dionizy VII cap. De Div. Nom, że potęga umysłowa aniołów błyszczy przejrzystą prostotą poznanych rzeczy bożych. Lecz pojedyncze zrozumienie nie ma złożenia i rozdzielania, jak powiedziano w III De Atiima. Zatem anioł rozumie bez złożenia i rozdzielenia.

Odpowiadam, że jak w umyśle rozumiejącym przyrównuje się wniosek do zasady, tak i w umyśle składającym i rozdzielającym przyrównuje się orzeczenie do podmiotu. Gdyby bowiem umysł natychmiast w samej zasadzie zobaczył prawdę wniosku, nigdyby nie poznawał rozstrząsając lub rozumując. Podobnie, gdyby umysł natychmiast przy dostrzeżeniu treści podmiotu miał poznanie wszystkiego, co można przypisać podmiotowi lub od niego usunąć, nigdyby nie poznawał składając i rozdzielając, lecz tylko poznając czem coś jest.

Tak jest więc jasnem, że z tego samego pochodzi, iź nasz umysł rozumie rozstrząsając i składając i rozdzielając, stąd mianowicie, że nie natychmiast w pierwszem dostrzeżeniu czegoś pierwszego dostrzeżonego może zobaczyć, co się w jego mocy zawiera. A to pochodzi ze słabości naszego światła umysłowego, jak powiedziano (w poprz. paragrafie). Stąd, skoro w aniele jest doskonałe światło umysłu, gdyż jest on zwierciadłem czystem i najjaśniejszem, jak mówi Dionizy w IV cap. de Div. Nom. pozostaje, że anioł, jak nie poznaje rozumując, tak nie poznaje składając i rozdzielając.

Niemniej jednak poznaje złożenie i rozdzielanie zdań, jak i rozumowanie sylogistyczne; poznaje bowiem rzeczy złożone

http://rcin.org.pl