page0046

38

Summa teologiczna

Zarzut trzeci. Oprócz tego, jeśli dwa krańce przeciwne są czemś jednem, środek nie różni się od nich, kraniec bowiem jest od krańca bardziej oddalony niż środek. Lecz w aniele tern samem jest rozum i rzecz rozumiana, przynajmniej o ile rozumie swoją istotność. Rozumienie zatem, które wypada w pośrodku między rozumem a rzeczą rozumianą, jest tern samem co substancja anioła rozumiejącego.

Lecz przeciwnie. Więcej się różni czynność rzeczy od jej substancji, niż sam jej byt. Lecz żaden byt rzeczy stworzonej nie jest jej substancją. To bowiem jest własnością tylko Boga, jak wynika z tego, co powiedziano powyżej (R. III, par. 4, i R. XLIV, par 1). Zatem czynność ani anioła ani żadnego innego stworzenia nie może być jego substancją.

Odpowiadam, że jest niemożliwem, by czynność anioła lub jakiegokolwiek innego stworzenia była jego substancją. Czynność bowiem jest właściwie aktualnością potęgi, jak naprzykład byt jest aktualnością substancji lub istotności. Niemożliwem jest zatem, by coś, co nie jest czystym czynem, lecz ma coś domieszanego z możności, było swoją aktualnością, aktualność bowiem sprzeciwia się możności. Sam zaś tylko Bóg jest czystym czynem. Stąd w samym tylko Bogu Jego substancja jest Jego bytem i Jego działaniem.

Oprócz tego, jeśliby rozumienie anioła było jego substancją, trzebaby, by rozumienie anioła istniało substancjalnie. Rozumienie zaś istniejące substancjalnie może być tylko jedno, tak samo jak i coś oderwanego, istniejącego substancjalnie. Stąd substancja jednego anioła nie odróżniałaby się ani od substancji Boga, która jest samem rozumieniem istniejącem substancjalnie, ani od substancji drugiego anioła. — Jeśliby też anioł sam był swojem rozumieniem, nie mogłoby być stopni w rozumieniu doskonalej i mniej doskonale, skoro to się przydarza z powodu rozmaitego uczestniczenia samego rozumienia.

Odpowiedź na pierwszy zarzut. Gdy się mówi, że rozum czynny jest swoją własną czynnością, orzeka się to nie istotnościowo, lecz przez towarzyszenie, ponieważ skoro substancja jego jest w czynie, natychmiast o ile to od niej zależy, towarzyszy jej czynność; to zaś nie odnosi się do rozumu bier-

http://rcin.org.pl