page0084

76 Summa teologiczna

tęga, może i potęga wyższa. Lecz umysł ludzki może wnioskować i poznawać .przyczyny w skutkach, na czem właśnie polega roztrząsanie. Zatem umysł anioła, który w porządku natury jest wyższy, może tern śńadniej to czynić.

Zarzut trzeci. Oprócz tego, mówi Izydor (Sentent. lib. \), że szatani poznają wiele przez doświadczenie. Lecz poznanie doświadczalne odbywa się przez roztrząsanie albowiem z wielu wspomnień powstaje jedno doświadczenie, a z wielu doświadczeń powstaje jedno doświadczenie powszechne, jak powiedziano w końcu Poster. (1. Ił) i na początku ¹Metaph. (lib. II). Zatem poznanie aniołów odbywa się przez roztrząsanie.

Lecz przeciwnem jest co'mówi Dionizy VII cap. de Div. Nom., że aniołowie nie zbierają poznania boskiego z rozrzuconych powiedzeń, ani też coś powszechnego ich nie wiedzie do czegoś poszczególnego.

Odpowiadam, że jak to już częściej mówiono (par. I, R. L, par. 3,j R. LV, par. 2), aniołowie zajmują taki stopień w pośród substancyj duchowych* jaki ciała niebieskie wśród substancyj cielesnych; nazywa ich tu Dionizy {De Div. Nom. cap. I), umysłami niebiesklemte Ta zaś jest różnica między ciałami niebie-skiemi a ziemskiemi, że dała ziemskie dosięgają swej ostatecznej doskonałości pnzez Zmianę i ruch; iniebieskie zaś'ciała natychmiast ze samej swej, natury' mają swą ostateczną doskonałość. Tak więc i umysły niższe, to znaczy ludzkie,.\ dosięgają przez jakiś ruch i roztrząsanie doskonałości działania umysłowego w poznawaniu prawdy, gdy mianowicie przechodzą z:jednćj rzeczy poznawanej do drugiej. Jeśliby .zaś . natychmiast * w samem poznaniu znanej zasady widzieli jako znane wszystkimi .wynikające wnioski, nie miałoby u nich miejsca roztrząsanie. I tak jest u aniołów, -gdyż natychmiast, w dem, co poznają w pierwszej chwili, w sposób naturalny oglądają wszystko, cokolwiek można w tern poznać.

I dlatego nazywają się rozumnemi (intellectuales) gdyż i u nas mówi się, że te rzeczyp które na mocy swei natury pojmuje się natychmiast, rozumie się (intelligi), Stąd rozum (intellectus) określa się jako stan posiadania pierwszych źksad.^1. Dusze zaś ludzkie, które nabywają poznania prawdy przez jakieś róztrząsanie, nazywają się rozumnemi. — A to się przydarza w nich z powodu

http://rcin.org.pl