47806 S5006346

chodzą z Pieszowa 17 (obiekty 166 i 54? oraz ary 62, 84. 88, 117. 232. 233 - tabl. 35:6. 59:3. 75:14. 81:21. 82:9, 113:6, 125:9. 126:10), Pleszowa 20 (obiekty 15/ 23. 56 i 109 - tabl. 154:6.157:4. 168:10). Pleszowa 49 (ob. 16A - tabl. 201:7), Krzeslawic (Poleska. Tobola 1987. tabl. V I. XVIII1. XXVI2) i Wyciąża 5 (obiekty 19. 71. 235 i 330 oraz ary 1. 28. 153, 155. 165. 170. 174.175.177 i 180-tabI. 206:1,213:3.234:7.248:10. 261:11, 277:10. 307:3. 7, 319:12-14, 322:10. 323:10. 329:6.332.-9.336:10-12.343:18). Z tej ostatnio wymienionej osady pochodzi również zrekonstruowany w całości okaz lego typu (ob. 52 - tabl. 208:6) - jego wys. wynosi 23 cm. średn. wylewu - 16 cm. maks. średn. brzuśca - 29 cm. dna - 15 cm.

Niektóre z wymienionych wyżej naczyń mają chn> powacone brzuśce (ok. 1/5 okazów), pozostałe charakteryzują się zazwyczaj nieźle wygładzonymi okolicami wylewów i dość szorstkimi powierzchniami brzuśców.

Zbliżone do omawianych tutaj garnki znane są również z innych osad grapy tynieckiej (Wożniak 1990.48. tabl. XVmh. XXVIII] i dalsze: Poleska 1986. tabl. II1). są też szeroko rozpowszechnione na terenach kultury przeworskiej. Jak wnosić można na podstawie inwentarzy niektórych dokładniej datowanych grobów tej kultury (Marciniak 1957, tabl. Vm 9. XIV - grób 12:7. XUI.

7 i dalsze; Martyniak. Pas Iwiński. Pazda 1997, tabl. IV 4, XL0 II. LXXI 2, LXXXVIII 7. CLVm 4; Mycielska. Wożniak 1988. tabl. XXVIA 20. XCII1A 6, CXLVI 31, CLVlIIB I) jest to forma długotrwała, spotykana w inwentarzach wszystkich trzech faz młodszego okresu prze-drzymskiego (A1-A3). Na omawianych tu osadach rejestrowana zarówno w obiektach D. jak i HI fazy.

L3. Baniaste garnki o silnie wydętych górą brzuś-cach i zgrabiałych, facetowanych brzegach (ryc. 16:4) Obok opisywanej dalej odm. 1.4, jedna z najliczniej reprezentowanych form garnków. Pochodzą z wszystkich omawianych tu osad. Żadne z naczyń nie zachowało się w całości fragmenty pojedynczych pozwalają na rekon-strakcję pełnej formy, a pozostałe to z reguły niezbyt wielkie ułamki górnych partii.

Okazy z brzegami wariantu a (większe ich fragmenty) pochodzą z Pleszowa 17 (ar 253 - tabl. 140:4,5,15), Pleszowa 18A (ar 4 - tabl. 149:1), Pleszowa 20 (ob. 96 -tabl. 163:1), Pleszowa 49 (ob. 16A - tabl. 201:6.8).

Okazy z brzegami wariantu b (liczniejsze) znaleziono w Pleszowie 17 (m: in. w obiektach 216 i 555 oraz arach 116, 117, 151, 233, 253 - tabl. 40:6. 62:8, 103:20. 111:9. 121:6, 126:11, 140:13, 141:1, 2, 4. 6). Pleszowa !8A(ar8-iabl. 149:2-6), Pleszowa 20 (obiekty 15/23. 96. 98. 113 i 114 - tabl. 154:6, 9-12, 155:1, 163:5,6, 165:12-14, 167:4-7, 173:3-5, 7, 10, 174:1-3, 175:1,2,176:3) i Wyciąża 5 (np. ob. 52, 54. 154. 235 i 284 - tabl. 208:8, 211:6. 224:5, 234:6, 8. 241:1-4, 6.

7). Krawędzie niektórych naczyń zdobione są dołkami palcowymi (tabl. 111:9. 154:10, 300:15. 315:4), bądź ukośnymi karbami (tabl. 154:11).

Fragmenty baniastych garnków z brzegami wariantu c pochodzą z Krakowa Krzeslawic (por. typ III.la -Poleska, Tobola 1988,110). Jedno z naczyń z tej osady (ob. 75 - Poleska. Tobola 1987, tabl. XIX 17) można

było zrekonstruować - jego wymiary wynoszą: wys. i średn. maks. wydętości bizuścu ok. 44 cm. średn. wylewu 27 cm. dna 22 cm. Ułamki górnych partii podobnych form zarejestrowano też w Pleszowie 17 (np. ar 237 -tabl. 129:7) i w Wyciążu 5 (m.in. ob. I - tabl. 203:3, 4; ostatnio wymieniony okaz z plastycznym guzem).

Jeden z garnków opisywanych tu ksztultów, pochodzący z Pleszowa I8A (ar 4 - tabl. 147:11), ozdobiono poziomym rzędem odcisków stempelka (tępo zakończonego patyka?), który oddzielał dość gładką okolicę oko-łowy lewową od chrapów aconcgo brzuśca. Chropowacone brzuśce to także cecha większości wymienionych wyżej, lepiej zachowanych garnków baniastych.

Przynajmniej kilkanaście okazów omawianej tu formy zaopatrzono w wałkowate, a najczęściej przewężone w środku ucha pod wylewem. Fragmenty ucha-tych garnków baniastych pochodzą z Pleszowa 17 (ary 117 i 144 - tabl. 112:5.6, 118:21). Pleszowa 20 (ob. 96 - tabl. 163:2). Wyciąża 5 (ob. 302 i ary 15, 18. 19. 27, 48. 128, 165. 179, 190 - tabl. 248:2, 270:7, 274:4, 6, 276:11, 278:1. 287:2, 322:5, 340:8, 352:14; ostatnio wymieniony to okaz dwuuszny), a także z Krzeslawic (Poleska, Tobola 1987, tabl. X 9).

Są to naczynia o zróżnicowanej wielkości - średnice ich wylewów wahają się w granicach 13-38 cm. Największe okazy służyły najpewniej jako zasobnice, jak dowodzi tego choćby wspomniany wcześniej okaz z ob. 75 (jama spichrzowa) z Krzeslawic, który, podobnie jak 3 pozostałe garnki z tej jamy. zawierał spalone ziarna zbóż (Poleska, Tobola 1988, 113, 123).

Baniaste garnki o zgrubiałych, facetowanych brzegach. zarówno bezuebe. jak i zaopatrzone w wysoko umieszczone ucha. znane są także z innych osad grupy tynieckiej (por. np. garnki typu II. 1 z Podlęża - Wożniak 1990,48). Opisywane tu formy należą też do podstawowego zasobu form ceramiki „grubej roboty" wczesnej kultury przeworskiej, zarówno wczesnego, jak i młodszego stylu (Dąbrowska 1973, 505n., tabl. LII; Godlowski 1981, 62n., tabl. I 8).

1.4. Garnki o łagodnie zaokrąglonych brzuścach i wyodrębnionych, zgrubiałych, facetowanych brzegach. Ze względu na ogólne proporcje wydzielić można wśród nich dwie odmiany.

L4.1. Formy nieco bardziej wąskootworowe - średnice wylewów (14-30 cm) są nieco mniejsze (o ok. 3-5 cm) od największych wydętości brzuśców (ryc. 16:5). Te ostatnie umieszczone są zazwyczaj w górnej części, powyżej połowy całkowitej wysokości naczynia.

Okazy z brzegami wielokrotnie facetowanymi (wariantu a) wystąpiły na stanowiskach w Pleszowie (m. in. w obiektach 542, 1079/1168 i arach 108, 117, 138, 253 - tabl. 57:1, 58:2, 3, 72:2, 95:29, 112:1, 119:22, 139:8, 140:1, 3), Pleszowie 18A (ar 4 - tabl. 147:9), Pleszowie 20 (obiekty 15/23, 96, ar 17 - tabl. 154:2, 163:4, 183:5), Pleszowie 49 (ob. 16A - tabl. 201:4) i Wyciążu 5 (np. obiekty 19,284 i ary 17, 153,154, 180 -tabl. 204:4.6,240:5,10,272:8,12,306:1,312:9,313:3, 344:8). Ich partie okolowylewowe są zazwyczaj dość dobrze wygładzone, brzuśce chropowacone, a w niektórych przypadkach zdobione ornamentem głęboko rytych

bruzd, stanowiącym być może również echo celtyckiej tradycji zdobniczej (np. okazy z Pleszowa 17 - tabl. 95:29. czy Wyciąża 5 - tabl. 272.12. 306:1, 312:9).

Niezwykle licznie spotykane są garnki o słabo wydętych brzuścach. zaopatrzone w brzegi wariantu b. Dwa zrekonstruowane w całości okazy pochodzą z Pleszowa 17 (ar 228 - tabl. 124:14) i Wyciąża 5 (ar 179 - tabl. 340:17). Ich wymiary są zbliżone: wys. i (redn. wylewów - 19 cm. maks. wydętości brzuśców -ok. 22 cm. średn. den - 10.5 i 12 cm. Okaz z Wyciąża ozdobiony byl na brzuścu ornamentem głęboko rytym, którego układ przypomina konwencje stosowane w zdobnictwie toczonych situl grafitowych. Inny zachowany fragmentarycznie garnek tej odmiany, odkryty na lej samej osadzie (ob. 235 - tabl. 234:5), ma brzusicc pokryty starannie odciśniętymi dołkami pakowymi, ułożonymi w poziome rzędy. Niezdobione. natomiast często chropowacone naczynia tej farmy wystąpiły, jak wspomniano. licznie, zarówno w obiektach, jak i w warstwie kulturowej na stanowiskach w Pleszowie 17 (np. obiekty 51. 197.542.557,652i 1079/1168-tabl.28:8.9. II. 37:12. 57:7. 10. 58:1.4. 5. 7. 10.63:19.64:1. 72:1. 5. 6). Pleszowie 18A (ar 4 - tabl. 148:10,11.14.15). Pleszowie 20 (m. in. obiekty 15/23. 96. 109 i 113 - tabl. 154:3.4. 7. 155:2, 163:3. 167:8.168:9.173:2). Wyciążu 5 (np. obiekty 19. 39. 235. 284 i 290 - tabl. 206:2. 207:5.234:3,4,241:13. 242:9), a także w Cle (ob. 22 -tabl. 6:9, 7:1, 5).

Naczynia podobnych kształtów, pochodzące z Krakowa Krzeslawic mają. z reguły, brzegi słabiej zgrubiałe. pionowe, lekko facetowane - wariantu c (por. np. dwa duże. w pełni zrekonstruowane okazy z ob. 75 i pozostałe formy odm. III.Ib - Poleska. Tobola 1987. tabl. XIX 14. 18: 1988. 110). Okazy tej odmiany z podobnie uformowanymi brzegami znane są też z Pleszowa 17 (m. in. obiekty 6.51, 54a. 233 i 313 - tabl. 19:5. 27:1. 29:1. 3.40:8.42:5). Pleszowa 20 (ob. 56. ar 19 -tabl. 157:7.184:4) i Wyciąża 5 (np. ary 136i 154-tabl. 293:10. 313:2).

Spora liczba garnków omawianej tu odmiany (ok. 30 egz.) to okazy zaopatrzone w ucha wałkowate (owalne w przekroju) lub przewężone w środku (w przekroju prostokątne), umieszczone w górnej części brzuśca. nieco poniżej brzegu. Pochodzą one z Cła (ob. 22 - tabl. 6:10). Pleszowa 17 (obiekty 7. 197 i ary 85. 101. 108. 117. 237. 238- tabl. 23:26. 37:11. 82:5. 91:25. 96:1. 2. 109:14.129:8.130:1.131:12). Pleszowa 20 (ar 39-tabl. 191:13), Pleszowa 49 (ob. 16A - tabl. 201:1) i Wyciąża 5 (obiekty 54. 145. 175. 290. 370 i ary 70. 143. 151. 154, 155. 165. 177. 183 - tabl. 211:4. 221:9. 226:3. 242:10.11.251:12.280:12,298:10.303:4.311:7.319:5. 322:4. 339:16, 349:12). Fragment uchatego garnka tej odmiany odkryto również w ob. 25 na osadzie w Krze-slawicach (Poleska. Tobola 1987. tabl. X 9).

1.4.2. Formy szerokootworowe o największej wydętości brzuśca równej lub prawie równej średnicy wylewu (ryc. 16:6). Ścianki górnej części brzuśca bywają łagodnie zaokrąglone lub proste, brzegi wyodrębnione, zgrubiałe, facetowane, wysunięte na zewnątrz (średn. wylewów 13-30 cm).

Okazy z brzegami wariantu a pochodzą z Pleszowa 17 (np. z ob. 1079/1168 i arów 116. 117. 235. 253. 256-tabl. 71:6.103:2 109:12-16,110:1.127:9.139:10, 143:5). Pleszowa 20 (ary 17. 38, 41 - tabl. 183:10. 189:15. 18. 195:10) i Wyciąża 5 (obiekty 19. 154. 283. ary 130.153 - tabl. 204:5.7-9.224:1.2,238:9.305:15, 307:4. 346:10). Okaz z ob. 235 z osady wyciążskiej ozdobiono głęboko rytym ornamentem, którego układ przypomina zdobienie gratitowych situl (tabl. 234:1).

Z tych samych osad pochodzą także okazy z ostro-facetowanymi brzegami wariantu b. a w jednym z obiektów z Pleszowa 17 (ob. 948-tabl. 521) odkryto zachowane w całości naczynie tej odmiany, o wys. — 17 cm. średn. wylewu - 19.5 cm. dna - 11.5 cm. Fragmentarycznie zachowane egzemplarze pochodzą też m. in. z obiektów 542 i 1079/1168 oraz arów 108, 117 i 253 na tym samym stanowisku (tabl. 41:3.54:7.21 B:4. 34:3.5.61:9). a ponadto z Pleszowa 20 (np. obiekty 15/ 23.113 i ar 17-tabl. 21:1.47:6.8.7:3.8) i Wyciąża 5 (obiekty 39. 145. 175. 235. 290. 370. ary 154. 180 -tabl. 207:4.219:8.226:1.234:2 236:3.4.238:10.242:4. 251:8. 3121. 3, 5. 344:6). Niektóre naczynia z osady wyciążskiej zdobione są na brzuścu głęboko rytym ornamentem (tabl. 207:4. 238:10. 312^. 350:5), brzuśce pozostałych są często chropowacone. Okaz z ob. 145 zaopatrzony jest w poziome, lekko przewężone ucho (tabl. 219:8).

Okazy z brzegami wariantu c pochodzą głównie z osady w Krakowie Krzesła wicach (Poleska. Tobola

1987.    tabl. V 13. XIII 19. XVI8. XXXII14). Fragment podobnego garnka, zdobionego pionowymi głęboko rytymi bruzdami imitującymi ornamentykę situl, pochodzi też z osady wyciążskiej (ar 136 - tabl. 293:10).

Na uwagę zasługują fragmentarycznie zachowane garnki odkryte na stanowisku w Wyciążu 5 (ob. 284 i ary 136.174 - tabl. 240*. 8. 293.-9. 328:1). nawiązujące ogólnymi proporcjami do naczyń omówionej wyżej odm. 1.4. charakteryzujące się jednak nieco odmiennie ukształtowanymi wylewami. Mają one mianowicie niezbyt silnie pogrubione, facetowane brzegi lekko za-chylone do wnętrza i wyodrębnione od brzuśców głęboką poziomą bruzdą (ryc. 16:7), w rezultacie profil ich górnej części przypomina nieco analogiczne partie lateńskich situL Do omawianych tu form nawiązuje też jedno z naczyń (fragment) z ara 123 z Pleszowa 17 (tabl. 114:4). ozdobione na brzuścu głęboko rytymi bruzdami.

Podobnie jak opisane poprzednio, garnki omaw ianych tu kształtów należą do podstawowego zestawu form ceramiki „kuchennej” wczesnej kutury przeworskiej, zarówno starszego (okazy z brzegami wariantów u i b). jak i młodszego stylu (Dąbrowska 1973, 505. tabl. LII;

1988.    2Sn„ tabl. U 19. 25. 28. 31). Występują też powszechnie na większości pozostałych osad grupy tynieckiej (Wożniak 1990.4Sn.: Poleska 1986. 157n.. tabl. III 6. IV 7).

1.5. Garnki bcczulkowate i jajow ate o prostych, niewyodrębionych brzegach

Do grupy garnków tej odmiany zaliczono około 240 naczyń, zachowanych fragmentarycznie, w tym 4 w pełni zrekonstruowane. Stanów ią one kilkanaście pro-

105