79088 P5170083

86

86

strukcja rodzaju podyktowana jest tutaj nie tyle wątpjj^ mi co do użyteczności tej kategorii, ile raczej przypisy^⁰ wielkiej wagi zróżnicowaniu kobiet. Płeć, jako forma

te różne kobiecości są wytwarzane i zachowywane dowanie kategorii „kobieta” (która to kategoria jesr* była czystą abstrakcją) czy prezentowanie spirytuali_stl politycznych czy naukowych wyjaśnień dla uzasadn -^h. krewieństw pomiędzy istotami zwanymi kobietami Po!

ip.st trutni nip tv1«    “koH na, zawsze jest uwikłana w inne ograniczające ideologią klas, religii itp. Ale ponieważ to krzyżowanie się jest ta?’ zawsze konkretnym fenomenem społecznym, nie można i?? i z góry przewidzieć, jak będzie w przyszłości oddziaływało * i znaczenie płci. Poszukiwanie jednego, uprzywilejowane? elementu wyznaczającego różnicę płciową (takiego, jak rep_r^ dukcja, kobieca seksualność, bezpłatne wychowywanie dzi^ itp.), jak to czyni wiele feministek, wydaje się czymś sztuc^J nym. Nie widać uzasadnienia, by koniecznie wynajdywać jeJ den główny powód czy źródło rodzajowego strukturyzowanj_ai ideologii płci. Autorka zastrzega się, że mówiąc o kobiecości! i męskości jako o reprezentacjach nie zamierza wychodzić „poza” rodzaj, by dojść do „rzeczywistych” dylematów i kwe-stii, które rodzaj tylko maskuje lub sztucznie rozwiązuje; rodzaj jest według niej czymś całkiem realnym, jest „imagina-cyjną relacją realizowaną poprzez te [dylematy] materialności; jest efektem tych praktyk”^{1 2}.

To rodzina, stanowiąca u Althussera podstawową formę płciowych instytucji ideologicznych państwa, wytwarza żeńskie i męskie podmioty, chociaż instytucje prawne, religijne i kulturalne także odgrywają tu swą rolę. Biologiczne istoty zostają przetransformowane w toku procesu, nazwanego przez Althussera interpelacją, w upłciowione ludzkie dzieci: chłopca lub dziewczynkę³. Podmiot, będąc wynikiem tych interpela-

Rodzaj fgender] czy różnica płciowa

cyjnych praktyk (chrzest, pytania o płeć lub o imię, kolor ubranek) jest zawsze do jakiegoś stopnia efektem aktów cielesnych. Aby posunąć się dalej na drodze do konceptualizacji społecznych działań należy zbadać, w jaki sposób ciała artykułują polityczne idee. Nie trzeba przy tym zakładać istnienia „pre-dyskursywnego” ciała, wystarczy przyjąć, że jest ono obszarem i środkiem symbolizacji. Z punktu widzenia naszych relacji ze światem ciało stanowi raczej znak niż źródło. I ponieważ ciało jest reprezentacją, interpelowanie płci nie może oznaczać, że to w „naturalnej” różnicy osoba znajduje społeczne znaczenie, ale raczej przeciwnie, że znajduje naturalną różnicę, której domaga się „społeczne znaczenie”. Sens, jaki nadajemy ciałom, to ich różnica, różnienie się. I poprzez nadawanie owego sensu (biologicznego, zdrowotnego, estetycznego) spostrzegane przez nas różnice stają się dla nas czymś samo przez się zrozumiałym (to kobieta!, to chłopiec!). Ów efekt można podważać, choćby tylko prowizorycznie, jeśli na ciało fizyczne spojrzy się jako na klucz „modalności”, poprzez które męskie i żeńskie ideologie funkcjonują. W tej perspektywie można stawiać pytania o to, jak materialne aspekty ciała funkcjonują jako środek politycznej i społecznej reprodukcji⁴.

Zasadniczo ważną sprawą dla feminizmu jest oczywiście pytanie o możliwości przerwania (materialnych) ideologicznych praktyk opresyjnych. Zdaniem Wingrove, w modelu Althussera, w którym istnieje „wolny sprawca reprodukujący nie-wolne stosunki produkcji” jest to zawsze możliwe⁵. I to nie tylko w przypadku załamania się całego systemu instytucji, ale też jako skutek decyzji indywidualnych podmiotów jna mocy systemowego [systemie] funkcjonowania wielorakich ideologii”⁶. Jednakże ani ze struktury interpelacji, ani z „nagiego faktu” materialności, nie można dokładnie wywnioskować, co i kiedy prowadzi do kryzysu.

1

E. Wingrove, Interpellating Sex, op. cit.. s. 887.

2

L. Althusser, Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Wskazówki dla

3

poszukiwań. Wstęp B. Ponikowski, Warszawa 1983, s. 87 i n.

4

   E. Wingrovc Interpellating Sex, op. cii. s. 8S7

5

   Ibidem, s. 888.

6

   Ibidem, s. 883.