79279 skanuj0167 (4)

346 DliONIOLOGIA I I V< ZNA

do których jest skierowane. Prawo moralne stanowi bowiem reguły po stępowania ludzi, wskutek czego musi im być wiadome, co z kolei donu ga się przekazania go do wiadomości zainteresowanych tym podmiotów działania. Ten postulat spełnia prawo moralne pr/.cdc wszystkim za po mocą tego elementu, na którym zasadza się obiektywny fundament jego istnienia, czyli za pomocą instrumentu prawa. Do tego mogą jeszcze dojw pomocnicze środki promulgacji prawa moralnego (np. społeczne kodek sy moralne przekazywane tradycją z pokolenia na pokolenie czy też ui ze dowe dzienniki ustaw).

2° prawo moralne służy zawsze dobru wspólnemu. Wypływa to st.nl, że prawo to nakazuje spełnianie czynów dobrych, zakazuje zaś czynów złych. Tym samym zmierza do realizacji dobra wspólnego, którego podsi.t wy opierają się właśnie na porządku moralnym.

Refleksja nad definicją moralnego prawa obiektywnego (prcceptywm go) kończy rozważania na temat moralnych aspektów zjawiska deontyi < nego w jego ogólnoimpcratywnym wymiarze. Stanowi ono jednak fund • ment, na który m opiera się podmiotowy porządek moralnych powinno > • i uprawnień, którym zostanie poświęcony następny, a zarazem ostatni *»*/ dział dcontologii chrześcijańskiej.

C. NAUKA O PODMIOTOWYM PRAWIE MORALNYM

I t-KTURY

l. Bender, Phllosophia inrii Romac 1955.

Ir droitsubjectif en quesiion. Archives dc philosophic du droil. i. IX, Paris 1964.

(7 Martyniak, Obiektywna podstawa prawa według św. Tomaszu z Akwinu, s. 38-48. 59-74. 121-148.

ROZDZIAŁ VIII

PODSTAWY MORALNYCH PRAW CZŁOWIEKA

Wprowadzenie

Problematyka zaznaczona w tytule niniejszego rozdziału dotyczy pra-«.i podmiotowego, zwanego też prawem subiektywnym. Ogólny sens t< go terminu został naszkicowany już wcześniej przy okazji definiowania pojęcia powinności, uprawnienia i prawa moralnego (por. s. 263-264). Moż-n i zatem poprzestać na przypomnieniu jego najważniejszych składników, /godnie z zajętym tam stanowiskiem prawo podmiotowe obejmuje system (uporządkowany zbiór) normatywnych, czyli aksjologiczno-impcratywnych uzdolnień człowieka do moralnego działania. W podanym określeniu ogól-nv termin „moralnych uzdolnień” został użyty celowo, ponieważ w rzeczy-uistości termin ten odnosi się do dwojakiego rodzaju przedmiotów 1 tak wyraża on najpierw uprawnienie człowieka do określonego działania albo u-z dóbr, np. uprawnienie do wolnego wyboru stanu, do dobrej sławy, do posiadania rzeczy na własność. Oprócz, tego jednak w zakresie prawa podmiotowego mieści się jeszcze, jak to wielokrotnie było podkreślane, moralna powinność, czyli obowiązek. Obydwie te kategorie, uprawnienie i po-. inność, razem wzięte składają się na pełną rzeczywistość prawa podmiotowego. ponieważ obydwie wypływają z tej samej przyczyny, którą siano-