79463 IMG95 (3)

88

Związki paratroficznc odgrywają szczególne znaczenie w życiu owadów pasożytniczych, których postacie dorosłe odżywiają się zawierającymi cukry produktami działalności Ui*. tów (nektar), mszyc, czerwców i miodunek (spadi). Łatwo przyswajalne cukry warunku , u większości pasożytniczych błonkoskrzydłych i muchówek możliwość i poziom repnsj. kcji. Należy w związku z tym w ramach zabiegów profilaktycznych zabezpieczać¹ w Icmc możliwość wzrostu roślin ncktarodajnych. a szczególnie roślin baldaszkowatych. kruszyny trzmieliny. wierzb, wrzosu i in.. które tworzą tzw. szeregi kwiatowe, dostępne jako baza pokarmowa owadów pasożytniczych.

Do zabiegów profilaktycznych mających na celu wzbogacenie struktury paratroficznc! można też zaliczyć propagację roślin wy korzystywanych jako baza pokarmowa przez spa-dziujące mszyce i czerwce. Do takich roślin należy zaliczy ć w pierwszym rzędzie borówkę czernicę, roślinę żywicielską spadziująccgo czerwca Phyllostroma mynilli Kalt.. klórcg. spadż jest pożywieniem dla wielu pasożytów, zwłaszcza rojących się wcześnie, kiedy mszyce żyjące na sośnie nie są jeszcze aktywne i produkują mało spadzi.

7.2. Wykorzystanie patogenów i entomofagów do zwalczania owadów

7.2.1. Metoda mikrobiologiczna

Metoda mikrobiologiczna obejmuje zabiegi zwalczania szkodliwych owadów przez zastosowanie mikroorganizmów: wirusów, bakterii, grzybów', pierwotniaków, a także nicieni. Technika tych zabiegów, zwana sztuczną epizoocją. polega na wprowadzeniu do zagęszczonej populacji szkodnika ogromnych ilości mikroorganizmów. Szczególnie przydatne do tych zabiegów są mikroorganizmy wytwarzające ciała przetrwalnikowe. Sporządza się z nich tzw. biopreparaty, w skład których wchodzą właśnie przetrwalniki i nośniki, np. woda. talk, kaolin. Technika stosowania biopreparatów jest w'ówczas analogiczna do stoso-w unej przy użyciu insektycydów i wykorzystywany jest ten sam sprzęt. Pewnym problemem w warunkach leśnych jest potrzeba zapewnienia dużych ilości wody. gdy preparaty są wprowadzane w formie wodnych zawiesin. Jak wiemy, nie wszystkie mikroorganizmy wytwarzają przetrwalniki i nie wszystkie dają się hodować na sztucznych pożywkach, co utrudnia pozyskanie dostatecznych ilości materiału chorobotwórczego do sporządzania biopreparatów. Stąd też niewiele jest w handlu biopreparatów opartych na chorobotwórczych wirusach. Należy do nich Viron i Polisirocidac. Szczególne znaczenie ma wirus Borrelmmirus (=Baculovirus). którego poliedry wykorzystywano do zakażania gąsienic brudnicy mniszki, brudnicy nieparki, stosując na 1 ha 70 1 cieczy roboczej, zawierającej 10' poliedrów w I ml. Stosowany byl leż do zwalczania wyłogówki jcdlincczki w dawce 10 1/ha cieczy roboczej zawierającej 2 • 10⁷ poliedrów w 1 ml. co wywoływało po 30 dniach prawic 100'* śmiertelność szkodnika. Wymieniony wirus byl także używany / pomyślnym skutkiem do zwalczania borecznika rudego przy użyciu 10 l/ha cieczy zawierającej 5 • 10⁷ poliedrów w I ml.

Biopreparaty oparte na poliedrach wirusów można produkować nawet w zupełnie prosty ch warunkach. W tym celu porażone przez wilczę owady należy poddać kilkunastodnio-' maceracji wodnej, następnie, po odccd/emu płynu, uzyskuje się ciecz zawierającą po-' drs wirusa Ustalenia zawartości poliedrów w cieczy może dokonać każdy mikrobiolog.

po czym już łatwo sporządzić ciecz roboczą o pożądanej ich koncentracji. Innym domowym sposobem sporządzania omawianych biopreparatów jest suszenie, a następnie mielenie porażonych owadów. Z uzyskanego proszku sporządza się zawiesinę wodną.

Z 3-6 erri sproszkowanych, zabitych przez wirusy larw borecznika rudego sporządzić można 35 1 zawiesiny wodnej, co wystarczy do potraktowania 1 ha lasu zaatakowanego przez lego szkodnika (Szmidt. 1978; Szmidt. Lutcrck. 1974).

Najwięcej biopreparatów wyprodukowano na bazie bakterii pałeczki turyngskicj -Bacillus thuringensis Beri., wykorzystując jej szczególnie aktywną odmianę karsteki. Są one produkowane w wielu krajach, a ich zastosowanie do zwalczania gąsienic różnych gatunków motyli jest bardzo szerokie. W handlu znane są pod różnymi nazwami, jak Bacilan i Thuridan (Polska). Bactospeine (Bclgiai, Thuncidac (Szwajcaria). Sporaine (Francja!. Fo-ray (Dania). Dipel (USA) i inne. Zawierają one od 1.2 do 20'i kryształów i przetrw siników pałeczki turyngskicj. Norma zużycia cieczy roboczej na 1 ha wynosi 50-1001. W skład takiej zawiesiny wodnej wchodzi, w zależności od jego właściwości, od 1 do 3 kg biopreparatu. Stosuje się je do zwalczania gąsienic brudnicy mniszki, brudnicy nieparki, strzygoni choinówki. poprocha cetyniaka. zimowiaka ogoiotniaka. kuprówki rudnicy, pięd/.ika przedzimka. zwójki zieloneczki. Gąsienice poszczególnych gatunków mogą wykazywać zróżnicowaną wrażliwość na działanie biopreparatów Do bardzo wrażliwych na biopreparaty oparte na pałeczce luryngskiej zaliczyć można barczatkę sosnówkę, strzygonię choi-nówkę. do średnio wrażliwych - poprocha cetyniaka. Mniejszą wrażliwość wy ka/ują brudnica mniszka i brudnica nieparka, aczkolwiek biopreparat Foray stosowany przeciwko Jasienicom tych motyli okazał się bardzo skuteczny.

Biopreparaty bakteryjne sporządza się także z Pseudomonas chlnmraplm Guign. et Saw. i wykorzystuje przeciwko zwójkom żerującym na drzewach liściastych w dawce 10 l/ha cieczy roboczej zawierającej w- 1 cm ' 34 10' zarodników tej bakterii.

Duże trudności w uzyskaniu pozytywnych rezultatów napotyka >ię przy stosowaniu biopreparatów opartych na zarodnikach grzybów powodujących grzybice owadów. Są one oparte głównie na klębczaku Beamerui bassmna t Bals.) Vuill. i noszą nazwę Bosenn. Biotrol BB i inne. Stosowane były do zwalczania rozwałka korowca w ten sposób, zc opylano dolną część strzały sosny i ściółkę wokół niej. a infekcja następowała w czasie icsicn-nych i wiosennych wędrówek rozwałka. Zwalczanie szelimaka sosnowca i cetyńca większego polegało na opylaniu tymi preparatami pułapek. Inny gatunek kłębczaka renella Sicm. (Dclacr.) był stosowany do zwalczania pędraków chrabąszczy przy użyciu I0¹¹ konidiów na I m* gleby. Z powodu ogromnej wrażliwości grzybów na mok rzy-tne warunki termiczne i wilgotnościowe żadna z prób nic zakończyła się pełnym powodzeniem.

Jeszcze mniejsze zastosowanie mają preparaty wy widujące prutozoozy W y korzy uy wano do zwalczania kuprówki rudnicy spory pierwotniaka z rodzaju Theb'iuuua w ilos.i 6- 10* w I ml cieczy roboczej, co spowodowało wysoki stopień śmiertelności tego '/koć nika.

Riketsje nic były jeszcze wykorzystane do walki ze szkodliwymi owadami leśnym, natomiast próby z zastosowaniem nicieni nic przyniosły pozy ty wnycłt rezultatów

Na zakończenie należy stwierdzić, że na skuteczność metody hiologic/nci m ; . wpływ: wirulcntność stosowanego patogena. warunki meteorologiczne sprzyjające zabić gowi. wysoka gęstość populacji żywiciela.