87344 wmp0015

Nauki światopoglądowe »■ pedagogice

/.najomośi: faktów z przeszłości, mi ino że historia jesl nauczycielką życia. wyjawia za lec*, wic „genealogię współczesności", a nic wskazuje, jakiego człowieka mamy wychowywać. Podobnie dokładna znajomość praw rozwojowych, ich warunków j zależności przyczynowych, poznanie mmiii iciaźircjazcito w wychowaniu nic jeszcze nie mówi <> celu wychowawczym. Zagadnienie cela bowiem nie występuje na I cieniu nauk przyrodniczycJi. klóio jakby omawiaj;} dokładnie cały rozkład jazdy, ale nic dyktuj;}, w którq stronę należy wychowanie prowadzić. Pozunią one wielkość siły wybuchli atomowego, lecz nic mogą zdecydować. do jakiego celu pokojowego, czy wojennego powinno się go użyć. Cele życia, rozwoju i wychowaniu płyną z potrzeb i dążeń człowieka, który musi się kierować rozumem, zdrowym rozsądkiem, by nie ulec swoim namiętnościom i przez nic nic zginąć. O celu więc wychowania, który sięga ku niewiadomej przyszłości, decydują najwyższe wartości i .dealy, których podstawą powinien być prawdziwy światopogląd gOiiily człowieku. Wprawdzie światopoglądy historyczne się zmieniają, ale mimo relatywizmu każdy / nich uważa się za jedyny prawdziwy i niezmienny. Dlatego leż światopoglądy szukają elementów praw dziwydi i w^:cc/nyc.h, ponieważ ic stanowią miernik wartości i trwałości światopoglądów, tak że krytyka ich podstaw powoduje upadek wielu fałszywych obrazów świata. Światopogląd nowoczesny musi ł»vć więc budowany j spiawdzałuy naukowo.

Nauki, mające szczególne znaczenie dla budowy prawdziwego poglądu na świat, nazywamy naukami światopoglądowymi. Należą do nich nauk; humanistyc/ne, filozoficzne i biologiczne. Pierwsze dostarczają surowego m ileriabi do poznania ideałów i postaw ludzkich, jak bohaterstwo, miłość, tchórzostwo, zdrada, nienawiść iul., wyrażanych w hisloi ii i;a:Odów, w icl; sztuce I literaturze poeLyckinj czy dramalycz-:icj. Nauki kmiinm.s<y::/n« więc mówiące o życiu i czynach człowieka służą pomocą w kształceniu światopoglądu młodzieży i dorosłych, ale one nic rozstrzygają normatywnie, które z tych postaw powinny być realizowane w wychowaniu. Czynią to dopiero nauki filozoficzne, jak logika, cste.yka, eiyka, które na podstawie filozofii ogólnej, metafizyki i epistemologii ustalają, normatywnie przynajmniej, kryteria tego. co jest prawdz.wc. dobre moralnie, piękne i godnego rozumnego człowieka. Wreszcie naula teologiczne o Bogu żywym i stosunku religijnym

człowieka do Boga konkretyzują ideał wychów:.wc/.y człowieka. Wszystkie więc wymienione nauki przyczyniają się .swoim wkładem do rozbudowy prawdziwego światopoglądu.

Sam wyraz światopogląd jest- wieloznaczny, obejmując: a} światopogląd osobisty, właściwy, który wytwarza się w ciągi, rozwoju człowieka.

b)    światopogląd społeczny, wyznawany przez jakąś g;upę społeczeństwa jako obowiązujący jej członków, co mi/ywamy ideologia, oraz

c)    światopogląd filozoficzny jako system poglądów jakiejś szkoły filozoficznej, co nazywamy teazją (gr. theusis pogląd), ldeojogic grup społecznych oraz ica/jc filozoficznego myślenia mogą wpływać r.a tworzenie się .światopoglądu osobistego, aiC narzucane pod przymusem i przyjmowane bez przekonania przez wychowanków są tylko namiastką prawdziwego światopoglądu.

Światopogląd osobisty bowiem jest to zespól własnych nrzckor.aii. oparły o wiedzę jakiegoś rodzaju, dającą pewność poznania ora/ zaspakajającą .samorzutne pytania poznawcza, nurtujące wszysll-.iclj normalnych ludzi. Przekonania zaś są to sądy poznawcze, różniące sle od sądów wyuczonych i zapamiętanych tym, Że wiążą sir: one / własnym przeświadczeniem o ich prawdziwości (asercja), maja więc zabarwienie uczuciowe i wskutek lego staja sic motywem pobudzającym wole do działania. Pytania poznawcze wreszcie, na które odpowiedzi jako cząstki wiedzy dostarczają materiału przekonaniowego, rozwijają $:ę w życiu ludzkim następująco: najwcześniej pojawiają się u dziecka przedszkolnego pytania wyjaśniające typu „co K: jest?" luli ,jak się cos odbywH?" Są to pytania, wynikające z doświadczenia i praktyki życiowej, mają charakter schodkowy, to znaczy przenikają w głąb poznawanej rzeczy przez pytania o dalsze szczegóły zjawisk i dlatego wiedza zaspokajająca jo pochodzi / nauk szczegółowych tak przyrodniczych. jak leż. humanistycznych. W wieko szkolnym pojr.wić. się z pełnym /rozumieniem wyższy typ pytania przyczynowego, dlaczego coś się dzieje? Pytania o przyczyny wychodzą z cm;' irii. a Ic wyjaśniwszy najbliższą przyczynę zjawiska pytają o pi/.yczynę przyczyny i przyczyny dalsze, dlatego w takim łańcuszku pytań wybiegają aż do .lak.cjś przyczyny życia, bytu i istnienia rzeczy w ogóle. Odpowiedz, na pytania o przyczyny ostatecznej udzielić może tylko filozofie, która jes. wiedz.-; metafizyczną o bycie i jego właściwościach. N?. koniec w okresie dorastania i w młodzieńczym pojawiają się dręczące pytania prób tamowe o celowości i sensie wszystkich zjawisk („po co. w jakirócełu?").