ble06

wzorców wychowawczych oraz racjonalnej opieki, wymagań i konsekwentnego postępowania. Najrzadziej wymienianą metodą było organizowanie warunków wychowawczych. Tylko w jednym przypadku rodzice dali dziecku pełną swobodę w podejmowanych działaniach.

4.6. WARUNKI BYTOWE

Żadna z rodzin objętych badaniami nie mieszkała na wsi, wszystkie posiadały samodzielne mieszkania, poza jednym przypadkiem - wielopokojowe. W większości są rodzinami wielodzietnymi (46), co ma wpływ na zagospodarowanie lokali. W jednym przypadku, mimo iż dziecko miało swój pokój, wolało przebywać w pomieszczeniu z rodzicami.

W 23 przypadkach dziecko z autyzmem miało własny pokój; w tym 10 miało specjalnie wyposażone miejsce. W 32 przypadkach dzieci dzieliły pokój ze swoim rodzeństwem, a w 22 nie stworzono warunków do zabezpieczenia poza-instytucjonalnej działalności terapeutycznej z dzieckiem z autyzmem.

PODSUMOWANIE

Z danych dotyczących miejsca zamieszkania wynika, iż większość rodzin z dzieckiem autystycznym zamieszkuje miasta powyżej 100 tys. mieszkańców. Warunkuje to lepszy dostęp do ośrodków specjalistycznych, wczesną diagnozę, opiekę terapeutyczną.

Poza jednym przypadkiem rodziny były pełne. Rodzice - w wieku 30 - 35 lat, a ojcowie starsi od matek. Większość rodziców ma wykształcenie średnie, zaznaczyć trzeba, iż duży odsetek (25,5%) ma wykształcenie wyższe.

Przeważnie były to rodziny z jednym lub dwojgiem dzieci. Dziecko z autyzmem było pierwszym lub drugim w kolejności narodzin, wiek matek w czasie rodzenia dziecka autystycznego wahał się od 20 do 34 lat. Kolejność ciąży, jak również wiek matek zmniejszał ryzyko narodzin dziecka autystycznego. Nie potwierdziły się pierwsze obserwacje L. Kannera odnoszące się do wykształcenia, jak też negatywnego stosunku rodziców do ciąży, co sugerował także 8. Bettel-heim. Dzieci przejawiające autyzm w 93% były dziećmi oczekiwanymi i chcianymi, jedynie w trzech przypadkach były odrzucane w okresie postnatalnym.

U badanych dzieci w okresie prenatalnym nie ujawniły się czynniki powodujące autyzm. Poród, a także okres noworodkowy nie dostarczyły danych obciążających rozwój dziecka. W większości przypadków dzieci uzyskiwały wysokie wyniki w ocenach, a w dokumentacji nie odnotowano informacji mających pod tym względem istotne znaczenie. Rodzice również nie zauważyli za-r

sadniczych faktów różniących rozwój interakcji dziecka z autyzmem z jego rodzeństwem i rówieśnikami; dziwne zachowania, brak objawów somatycznych nie wzbudzał ich niepokoju. Najczęściej auty zm rozpoznawany był przez lekarzy w trakcie badań okresowych; od tego momentu dziecko było pod stałą opieką medyczną i kierowano je do specjalistycznych ośrodków terapeutycznych. Większość dzieci autystycznych korzystała z opieki instytucjonalnej. W ostatnich latach nastąpił wzrost liczby dzieci umieszczanych początkowo w niepełnym wymiarze godzin w przedszkolach i klasach "O". Zwiększa się obecnie liczba dzieci uczęszczających do szkół, nadal jednak wiele jest odraczanych, zwalnianych z obowiązku szkolnego lub objętych nauczaniem indywidualnym (22 dzieci), przez co ogranicza się ich kontakt społeczny z rówieśnikami.

W rodzinie przeważnie opiekuńczą rolę pełni matka. Obserwowano też przypadki pomocy ze strony dziadków. Najczęściej stosowano w domu metodę kar i nagród.

Dzieci nie zawsze mają w domu rodzinnym swój pokój czy miejsce do pracy, co utrudnia pracę terapeutyczną, będącą przedłużeniem interwencji terapeutycznej prowadzonej w specjalistycznych ośrodkach.

5. DRUGI ETAP BADAŃ - CHARAKTERYSTYKA STOPNIA ROZWOJU JĘZYKA BADANYCH DZIECI

5.1. PRZEBIEG KSZTAŁTOWANIA SIĘ MOWY NA PODSTAWIE INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW

L. Kanner, M. Ruttcr i E. R. Ritvo wykazali, źe opóźnienie rozwoju lub brak wykształcenia mowy jest elementem kształtowania się ogólnej funkcji rozwojowej. U badanych dzieci zauważono zróżnicowanie poszczególnych etapów rozwoju mowy-, które wbrew statycznym opisom podlegają ciągłym zmianom. W przeprowadzonych badaniach wyszczególniono okresy rozwoju mowy jako trzy podstawowe formy:

1.    brak wykształcenia mowy-;

2.    opóźniony rozwój mowy: a. równoległy, b. zahamowany, c. regres, d. me-harmonijny

3.    mowa nieprawidłowa o specyficznych zaburzeniach.

Rozwój mowy o cechach autyzmu wykazuje sic charakterystyczną zmiennością w poszczególnych okresach rozwojowych, przyjmując różne typy ukierun-kowań. Zebrane wyniki prezentują indywidualny przebieg form rozwoju badanych dzieci od urodzenia do momentu przeprowadzenia badań. Ze względu na zmienność przedstawione są również preferencje przebiegu rozwoju mowy u badanych.

115