220 221 (19)

220

I

221

Cifif II. Podlimy mikroekonomii

•    prywatyzacja polskiej gospodarki, połączona z jej demonopolizacją i restrukturyzacją oraz ewentualnym określeniem dziedzin gospodarki wyłączonych w całości lub w części z programu prywatyzacji;

•    tworzenie i wspomaganie rozwoju instytucji obsługujących rynek, zwłaszcza instytucji finansowych;

•    głębokie reformy w tzw. sferze budżetowej (administracja publiczna, armia służba zdrowia, oświata, kultura, badania naukowe itp.). w tym przynajmniej częściowa komercjalizacja tej sfery;

•    gruntowna reforma systemu pomocy społecznej oraz zabezpieczeń socjalnych, w tym zwłaszcza systemu emerytalno-rentowego.

Pierwsza faza procesu transformacji polskiej gospodarki przyniosła ohok zjawisk bardzo pozytywnych (likwidacja niedoborów na rynku, racjonalizacja działalności gospodarczej i zdecydowane ograniczenie marnotrawstwa, dynamiczny wzrost eksportu i korzystne zmiany w strukturze gospodarczej), szereg zjawisk negatywnych, takich jak: wysoka inflacja, duże bezrobocie, gwałtowny spadek stopy życiowej większości obywateli, pojawienie się dużych obszarów ubóstwa, przy równoczesnym pogłębieniu się różnic dochodowych i majątkowych, skokowe obniżenie poziomu produkcji, systematyczny spadek liczby oddawanych do użytku mieszkań oraz wzrost areału leżącej odłogiem ziemi (głównie ziemi po byłych PGR zlokalizowanych na obszarach północno-zachodniej Polski). Większość tych negatywnych zjawisk można było stosunkowo łatwo przewidzieć, natomiast ich skala z pewnością była nieoczekiwana. Natężenie części tych zjawisk w stosunkowo dużym stopniu zależy od stanu koniunktury, natężenie innych - w stosunkowo nieznacznym stopniu. Wiele z nich będzie występować z różnym natężeniem także w przyszłości. Duża aktywność państwa w ograniczaniu skali łych negatywnych zjawisk jest więc pożądana, chodzi jednak również o to, aby przy okazji nic został zahamowany proces zasadniczych przeobrażeń systemowych.

Znaczenie czasu, a więc i tempa dochodzenia do pożądanego modelu gospodarki rynkowej, z punktu widzenia roli państwa w gospodarce, jest dość oczywiste. Jako przykład mogą posłużyć niezbyt krzepiące doświadczenia z prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych w Polsce. Wolne tempo prywatyzacji w początkowym okresie transformacji gospodarki, tzn. w okresie realizacji planu Balcerowicza, kiedy to mieliśmy do czynienia z dość dużym stopniem przyzwo-lenia społecznego na radykalne przemiany, zaciążyło negatywnie na okresie późniejszym, kiedy to społeczne przyzwolenie było już mniejsze, a w każdym razie zależne od stanu gospodarki, w tym od efektów samej prywatyzacji. Pewne znaczenie z tego punktu widzenia miały też metody prywatyzacji, w tym nacisk na stosunkowo kosztowną i z natury rzeczy powolną prywatyzację kapitałową oraz przesuwanie w czasie powszechnej prywatyzacji w ramach Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (co poważnie wpłynęło na zmniejszenie efektywności tej formy prywatyzacji).

Kozdzial 7. Nledoskonaloici rynku i rola państw* w gmpodar

7.10. Aneks

Efektywność społeczna (optimum w sensie Pareto) w warunkach doskonalej konkurencji

[ Niniejszy aneks zawiera zwięzłą prezentację kwestii optymalnej alokacji zasobów w skali całej gospodarki'. Tego rodzaju alokację zasobów będziemy określali w skrócie mianem: efektywność społeczna lub też optimum w sensie “Pareto.

Wyróżnijmy trzy sfery gospodarki: sferę konsumpcji, sferę produkcji k sferę wymiany (między konsumentami i producentami). Załóżmy, że każdy \z konsumentów dąży do optymalnej kombinacji konsumowanych dóbr i maksymalizacji całkowitej użyteczności, a każdy z producentów do optymalnej kombinacji produkowanych dóbr i maksymalizacji całkowitego zysku. Załóżmy ponadto, że w gospodarce istnieje doskonała konkurencja i nie występują efekty zewnętrzne oraz dobra publiczne. Przy tych założeniach siły rynku powinny, teoretycznie, prowadzić do automatycznego ustalania się stanów równowagi na rynkach poszczególnych produktów i czynników produkcji (równowaga itkowa) oraz równoczesnej równowagi na wszystkich rynkach (równowaga (ogólna).

Sytuację, gdy optymalną kombinację konsumowanych dóbr osiąga w tych inkach pojedynczy konsument, będziemy nazywali efektywnością pry-r“watną w sferze konsumpcji, a sytuację, gdy tego typu optymalną kombinację | osiągają równocześnie wszyscy konsumenci - efektywnością społeczną w sferze konsumpcji. Analogicznie sytuację, gdy optymalną kombinację produkowanych dóbr osiąga pojedynczy producent, będziemy nazywali efektywnością prywatną w sferze produkcji, a sytuację, gdy tego typu optymalną kombinację osiągają równocześnie wszyscy producenci - efektywnością społeczną w sferze produkcji. Z kolei sytuację, gdy zarówno wszyscy konsumenci jak i wszyscy Producenci osiągają swoje optymalne kombinacje równocześnie, będziemy nazywać efektywnością społeczną w sferze wymiany lub po prostu efektywnością j *P0leczną.

Rozważmy zatem warunki efektywności prywatnej i społecznej, zakładając dodatkowo, że w analizowanej gospodarce produkowane są tylko dwa dobra: x i y.

₍    ’ Szerszą analizę lej problematyki znajdzie czytelnik m.in. w: W. Kamiński, op.dl., zwtaszcza

^t0*dz. 2. s. 82-137; M. Bi.tup Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne. WN PWN. Warszawa 1994, rozdz. J ' S75-617; Z. Wisznicw-ki Mikroekonomia w^ptilezemi. Warszawa 1994. rozdz. 17—1S. s. 212-23-*: " X Varian Mikroekonomia. WN PWN. Warszawa 1995. rozdz. 28-30. s. 529-588: P.A. Samuelson.

Nordhaiw. op.cit-. rozdz. 17. s. 286-297; J. Sloman Economia. New York 1991. rozdz. 10. pkt. |    ¹'2. ł 362-385.