22

tworzą kompleks z jonami Fe^{3 f} zabarwiony na czerwono, wykazujący zdolność do maksymalnej absorpcji światła o i = 460 ntn. Odczytane wartości absorbancji są proporcjonalne do stężenia chlorków w badanym roztworze.

2C1 + Hg(NCS)₂-^ HgCl₂ + 2NCS “

3NCS“ -ł Fe^{3 +} ---------- Fe(NCS)₃

Odczynniki:

1)    Odczynnik roboczy: 0.74 mM HgC'i_2> 72,5 |iM l[g(N(),k 1,7 mM Hg(NCS),, 22 mM Kc(N0₃)₃, 10 mM HjSOj. 30 mM UNO, (silnii trucizna, chronić również oczy). Odczynnika nic powinno się używać do oznaczeń, jeżeli wartość ,'l₄₀₀ odczytana względem U,O jest większa od 0,3.

2)    0,1 M wzorcowy roztwór NaCI, zawierający 30 mM Na₂CO_;v

Wykonanie: Do 2 ml odczynnika roboczego należy dodać 0,02 ml surowicy, osocza heparynowego lub moczu (próba badana), roztworu wzorcowego (próba wzorcowa) lub H₂0 (próba ślepa). Delikatnie wymieszać i po 5 min odczytać wartość A przy a — 460 nm dla próby badanej i wzorcowej wobec próby ślepej.

Uwagi: 1) Zabarwienie jest trwałe przez 60 min. 2) Reakcja z jonami Fe³ * jest. czuła na zmiany temperatury i dlatego próbę badaną trzeba wykonywać równolegle z próbą wzorcową w tej samej temperaturze. 3) Proporcjonalność między stężeniem chlorków a A_4h0 jest zachowana w zakresie stężeń 50 130 mM. Jeśli stężenia są większe, należy badany materiał 2-krotnic rozcieńczyć i uwzględnić to w obliczeniach. 4) W opisanych warunkach metody dla 100 mM stężenia chlorków powinno się uzyskiwać wartość /l_4M) ok. 0,55.

Obliczenie:    mmol O /I — [A^JAJ)- 100 mmol/1

12.4.6. Fosfor

W organizmie człowieku znajduje się około 700 g fosforu, z czego 75% występuje w kościach, a pozostała część rozmieszczona jest w mięśniach, układzie nerwowym, we krwi i innych cieczach ustrojowych. We krwi wyróżnia się następujące frakcje fosforowe: 1) fosfor nieorganiczny (ortofosforany) oraz 2) fosfor organiczny, a w nim a) fosfor estrowy (fosforany bekso/., ATP, fosforany glicerolu itp.), b) fosfor lipidowy (fosfor lecytyn, kefalin, sfingomielin itp.) i c) fosfor resztkowy (w kwasach nukleinowych i białkach).

F"osfor w przesączu krwi, po odbialczcniu jej kwasem trichlorooctowym, należy do frakcji rozpuszczalnej w kwasach. Składa się ona z frakcji fosforu nieorganicznego i estrowego. Frakcję lipidową uzyskuje się przez ekstrakcję mieszaniną Bloora (etanol/eter w stosunku 3:1) na gorąco.

Fosfor jest obok wapnia głównym składnikiem mineralnym kości, gdzie występuje jako fosforan(V) wapnia lub magnezu. Ponadto związki fosforowe odgrywają podstawową rolę w przemianach energetycznych ustroju, w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej (działają jako bufory), wzmagają pobudliwość nerwowo-mięś-niową i są składnikami tak ważnych fizjologicznie związków, jak: kwasy nukleinowe, białka, koenzymy czy lipidy złożone.

Zaburzenia przemiany fosforowej łączą się ściśle z zaburzeniami przemiany wapniowej i pozostają pod dużym wpływem witaminy D i hormonu przytarczyc.

Prawidłowe wartości fosforu (w mg/100 ml) dla frakcji fosforowych we krwi są następujące:

Osocze K rew Krwinki

P całkowity	P nieorganiczny
8 16	2-5
37-40	2-5
60 100	2 5

P estrowy P lipidowy 0,5    6    10

24    9    13

40-75    12    17

Ilość fosforu wydalanego z moczem: około 1 g na dobę.

Zawartość fosforu nieorganicznego w surowicy zwiększa się w niedoczynności przytarczyc, uszkodzeniu nerek, hiperwilaminozic D, a zmniejsza się w krzywicy, w rozmiękczeniu kości, zasadowicy, niedoborze witaminy D.

Wydalanie fosforu z moczem ulega zwiększeniu w nadczynności przytarczyc, zasadowicy, rozmiękczeniu kości, krzywicy, a zmniejsza się w zapaleniu nerek, niedoczynności przytarczyc i tężyczce.

Oznaczanie fosforu. Oznaczając fosfor nieorganiczny w surowicy należy uwzględnić możliwość jego powstawania przez działanie fosfataz surowiczych na estry fosforanowe oraz przenikanie z krwinek (należy jak najszybciej oddzielać krwinki od osocza).

Fosfor oznacza się wyłącznie metodami kolorymetrycznymi i tylko w formie ormfosforanowej(V). Ogólna zasada oznaczania polega na wytwarzaniu się w środowisku kwasowym z moIibdenianem(VI) amonu, cztero(trójmolibdeniano)fosforanu amonowego (NH₄)-,F^>(Mo_iO,₀)₄, który może być redukowany do błękitu molibdenowego (mieszanina niższych tlenków molibdenu) o niebieskim zabarwieniu. Poszczególne metody różnią się od siebie tylko warunkami redukcji. Jako reduktory stosowane są najczęściej: eikonogen (kwas l-amino-2-naftolo-4-sulfonowy), chlorek cyny(TI) (cynawy), amidol i hydrochinon.

Ćwiczenie 12.48. Oznaczanie fosforu nieorganicznego w surowicy krwi metodą Fis-kc -Subbarowa (J. Krawczyński, T. Osiński 1967: Laboratoryjne metody diagnostyczne. PZWL, Warszawa, s. 352 -356)

Zasada: Reduktorem molibdenianofosforanu amonowego jest w tej metodzie eiko-nogen. Intensywność zabarwienia zależy od kwasowości roztworu, wobec tego wszystkie roztwory muszą mieć tę samą kwasowość. Należy na to zwrócić uwagę szczególnie, jeżeli próbka była rnineralizowana z kwasem siarkowym. Przed wywołaniem barwy konieczne jest więc zobojętnienie roztworem amoniaku wobec p-nitrofenolu jako wskaźnika. Czułość metody jest rzędu kilku pg. Współczynnik milimolowy absorpcji wynosi 3,5.

Odczynniki:

1)    10% roztwór CCl,COOH.

2)    2.5% roztwór molibdcnianu(VI) amonu w 2,5 M roztworze H,S0₄.

3)    0,25% roztwór cikonogenu. Zawiesić 0,5 g cikonogenu w 195 ml 15% roztworu NaHSO, i dodać 5 ml 20% roztworu bezwodnego Na₂S0₃. Rozpuścić przez, wytrząsanie, dodając ewentualnie jeszcze kilka kropli siarczanujIV) (siarczynu). Roztwór po przesączeniu można przechowywać w ciemnej butelce, w lodówce prz.ez ok. 4 tygodnie.

619