pic 11 03 121629

138

Tuż po zajęciach ukierunkowanych (nastawionych) na kształtowanie u dzieci zdolności do obdarzania uwagą drugiej osoby, a także po ćwiczeniach nastawionych na doskonalenie porozumiewania się werbalnego i niewerbalnego^{1 2}, trzeba koniecznie zorganizować dwie serie sytuacji, w których dzieci:

-    koncentrują się na rytmach,

-    dostrzegają powtarzające się tam regularności,

-    potem przekładają je na inne reprezentacje.

Opisane są one w pierwszym scenariuszu w tym rozdziale na s. 140-142. Ta seria ćwiczeń pomaga dzieciom dostrzegać regularności w reprezentacjach enaktywnych i ikonicznych. Rytmy są układane z klocków, wyklaski-wane lub wygrywane na instrumentach i pokazywane ruchem ciała³. Dzieci uważnie się przyglądają, jeżeli potrafią uchwycić to, co się powtarza, kontynuują rytm układając go z przedmiotów. Każdy następny prezentowany przez dorosłego (nauczyciela) rytm jest trudniejszy, bo zwiększa się liczba elementów, które tworzą powtarzającą się sekwencję. Chodzi przecież także o to, aby przy każdej okazji rozszerzać zakres dziecięcej pamięci.

Celem drugiej serii ćwiczeń jest nabywanie przez dziecko wprawy w przekładaniu dostrzeżonych regularności na inne reprezentacje:

-    jeżeli rytm został ułożony z klocków, trzeba go wyśpiewać, wyklaskać lub wygrać (informacja została podana na zasadzie: widzę ją, a dziecko ma ją przełożyć na: słyszę ją);

-    potem odwrotnie: rytm jest wyklaskany i trzeba go ułożyć z klocków (przełożenie z: słyszę na widzę);

. gdy rytm został pokazany ruchem ciała, trzeba go ułożyć z klocków i odwrotnie: ułożony rytm, należy pokazać ciałem. Możliwe są także inne kombinacje przekładania.

Gdy dziecko nie ma kłopotów w takim przekładaniu, zwiększa się zakres trudności: trzeba dostrzec na przykład regularność w rytmie pokazanym ruchem ciała, potem ułożyć ten układ rytmiczny z klocków (przełożenie z: tańczę na widzę), a następnie wyklaskać go, albo zaśpiewać (przełożenie

z: widzę na słyszę).

Te dwie serie ćwiczeń stanowią bazę - korzenie - dla tworzenia symbolicznych reprezentacji. Po takim ukierunkowaniu dziecięcego umysłu zadziwiająco łatwo można kształtować:

-    umiejętność przewidywania następstw w rozmaitych sytuacjach⁵⁷;

-    rozumienie rytmicznej organizacji czasu: przemienność i stałe następstwo dnia i nocy (układ dwójkowy), kolejność pór roku (występują w układzie czwórkowym), kolejność dni tygodnia (są organizowane w układzie sió-demkowym), stałe następstwo miesięcy w roku i ich dwunastkowy rytm;

-    umiejętność liczenia przedmiotów (z uświadomieniem prawidłowości, które muszą być przestrzegane w czasie liczenia), potem sens dziesiątkowego układu pozycyjnego, a także dodawanie i odejmowanie.

Zapewne wiele innych jeszcze korzyści wynika ze wspomagania u dzieci rozwoju zdolności do wychwytywania regularności i stosowania ich w różnych reprezentacjach. Dotyczy to na przykład kształtowania umiejętności liczenia, rozumienia zmian zachodzących w otoczeniu (zwłaszcza przyrodniczym), a także w zakresie porozumiewania się z innymi ludźmi.

Zasada: jedno po drugim, wywodzi się z rytmów, jest istotą powtarzających się tam sekwencji. Jest bazą dla bardziej złożonego procesu - przewidywania, co się zdarzyć może. Jeżeli coś się zdarzyło, a potem zdarzyło się jeszcze raz. zapewne zdarzy się ponownie^ Logikę tę dostrzegł już John Stuart Mili i stwierdził: Przewidywanie zjawisk i władza nad ^nun^ zalezą od znajomości ich kolejności, a nie od żadnej koncepcji na temat ich począt ^kow’ ^czy wewnętrznej natury.

^Www-wsip.com.p|

1

E. Zielińska. Dziecięca matematyka. Metodyka i scenariusze zajęć z sześciolatkami P P^rzedszkolu< ^w szkole i w placówkach integracyjnych, WSiP, Warszawa 2000, s, 41-61: * ^rus/c/yk-Kolczyńska, E. Zielińska: O wspomaganiu rozwoju umysłowego małych ^(ZleCu "^W*^{asztza tr}zylatków. Książka dla dorosłych, którzy chcą poznać prawidłowości psychologiczne oraz konkretne ćwiczenia i zabawy, WSiP, Warszawa 2000, s. 96-109. r^ymienione publikacje adresowane są do dorosłych (rodziców, nauczycieli i terapeutów).

³ ziec' ^S£! P^rzeznaczone dwa zestawy zabawek edukacyjnych, w których znajdują się prze mioty potrzebne do zabaw, zadań i gier. Są to: Dziecięca matematyka. Edukacja ma-tematyczna w domu, w przedszkolu i w szkole. Pomoce do zajęć, WSiP, Warszawa 1997 ^000 ^UW^‘ ^edukacyJ^ne do zajęć z trzylatkami i dziećmi starszymi, WSiP, Warszawa est to komplet pomocy przydatnych do realizacji zajęć opisanych w książce: Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się.

2

7° ^omP*^{et()W za}bawek dołączone zostały instrukcje naszego autorstwa.

^ajęcia te zostały opisane w scenariuszach przedstawionych w rozdziale czwartym tej

publikacji, s.79-108.

3

Zeb\ dziecko mogło dostrzec to, co się powtarza, trzeba mu pokazać co najmniej 3 sekwencje układu rytmicznego.